Τι είναι το Ministerstyre στη Σουηδία- Ένας κανόνας που θα έπρεπε να αντιγράψει το ελληνικό πολιτικό σύστημα

Η Σουηδία θεωρείται χώρα όπου το πολιτικό της σύστημα λειτουργεί υποδειγματικά και διαθέτει δικλείδες ασφαλείας για την αντιμετώπιση κρουσμάτων πολιτικής επιρροής ή ακόμα και διαφθοράς. Αν και οι τάσεις, τα τελευταία χρόνια, αποτυπώνουν μία συντηρητική στροφή του πολιτικού σουηδικού “παραδείσου”, ακόμα και προς την ακροδεξιά, υπάρχουν κανόνες, όπως το ministerstyre.

Τι είναι, όμως, το ministerstyre. και πώς εφαρμόζεται στη Σουηδία:

Το ministerstyre (υπουργική διακυβέρνηση) είναι ένας όρος που χρησιμοποιείται στη Σουηδία για να περιγράψει την κατάσταση όπου μια δημόσια αρχή, όπως η Βουλή (Riksdag) ή ένας υπουργός, προσπαθεί να επηρεάσει την απόφαση μιας διοικητικής αρχής (förvaltningsmyndighet) σε συγκεκριμένες περιπτώσεις που αφορούν την άσκηση δημόσιας εξουσίας έναντι ιδιωτών ή τοπικών αρχών ή την εφαρμογή νομοθεσίας. Αυτή η πρακτική θεωρείται παράνομη σύμφωνα με το Σύνταγμα της Σουηδίας (Instrument of Government), καθώς παραβιάζει την αρχή της ανεξαρτησίας των διοικητικών αρχών.

Αυτός ο κανόνας δεν έχει, προφανώς, καμία σχέση με το πώς λειτουργούν κυβερνήσεις και κόμματα στην Ελλάδα, κάτι που διαπιστώθηκε και με το σκάνδαλο των παράνομων κοινοτικών επιδοτήσεων στον ΟΠΕΚΕΠΕ. Η συζήτηση για τον συγκεκριμένο σουηδικό “κανόνα” επανήλθε με αφορμή την αντιγραφή της σουηδικής ανεξάρτητης αρχής για την ακρίβεια που ανακοίνωσε ο πρωθυπουργός.

Βασικά Χαρακτηριστικά του Ministerstyre:

1. Δυαδικός χαρακτήρας της σουηδικής διοίκησης: Στη Σουηδία, το σύστημα δημόσιας διοίκησης είναι δυαδικό. Οι κυβερνητικοί υπουργοί ελέγχουν άμεσα τα υπουργεία τους, αλλά οι διοικητικές αρχές που υπάγονται σε αυτά (π.χ. Υπηρεσία Μετανάστευσης, Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας) λειτουργούν αυτόνομα. Αυτές οι αρχές εφαρμόζουν τους νόμους και τους κανονισμούς που θεσπίζει η Βουλή, αλλά οι υπουργοί δεν μπορούν να παρεμβαίνουν σε μεμονωμένες αποφάσεις ή στη καθημερινή τους λειτουργία.
2. Απαγόρευση υπουργικής παρέμβασης: Σύμφωνα με το Κεφάλαιο 11, Άρθρα 6 και 7 και το Κεφάλαιο 12, Άρθρο 2 του Συντάγματος, οι υπουργοί δεν επιτρέπεται να παρεμβαίνουν σε υποθέσεις που αφορούν την εφαρμογή του νόμου ή την άσκηση εξουσίας από τις αρχές σε μεμονωμένες περιπτώσεις. Αν η κυβέρνηση θεωρεί ότι μια αρχή εφαρμόζει λανθασμένα το νόμο, η μόνη της επιλογή είναι να προτείνει αλλαγή στη νομοθεσία.
3. Εξαιρέσεις: Οι κυβερνητικές αποφάσεις πρέπει να λαμβάνονται συλλογικά από το υπουργικό συμβούλιο (τουλάχιστον πέντε υπουργοί πρέπει να είναι παρόντες για να υπάρξει απαρτία). Επιπλέον, η κυβέρνηση μπορεί να επηρεάσει τις αρχές μόνο μέσω γενικών πολιτικών οδηγιών, όπως προβλέπεται από το Σύνταγμα.

Εφαρμογή στη Σουηδία:

• Ανεξαρτησία των αρχών: Η απαγόρευση του ministerstyre έχει ιστορικές ρίζες που χρονολογούνται από τον 17ο αιώνα και αποσκοπεί στη μείωση της διαφθοράς και στην εξασφάλιση της αμεροληψίας και της ισότητας στην εφαρμογή του νόμου. Για παράδειγμα, κατά τη διάρκεια της πανδημίας COVID-19, η Υπηρεσία Δημόσιας Υγείας της Σουηδίας έλαβε αποφάσεις για περιορισμούς και συστάσεις ανεξάρτητα από την κυβέρνηση, σε αντίθεση με άλλες χώρες όπου οι πολιτικοί είχαν πιο ενεργό ρόλο.
• Παραδείγματα παραβίασης: Το 2021, η υπόθεση της εταιρείας Cementa, η οποία παρήγαγε το μεγαλύτερο μέρος του τσιμέντου στη Σουηδία, προκάλεσε αντιδράσεις. Όταν οι περιβαλλοντικές αρχές καθυστέρησαν την έγκριση για τη συνέχιση της εξόρυξης λόγω ασαφών περιβαλλοντικών νόμων, η κυβέρνηση έκανε προσωρινή εξαίρεση στο νόμο, γεγονός που επικρίθηκε ως ministerstyre, καθώς θεωρήθηκε ότι παραβίασε την αυτονομία της αρχής.
• Πολιτικές κατηγορίες: Είναι συνηθισμένο τα κόμματα της αντιπολίτευσης να κατηγορούν υπουργούς για ministerstyre και να υποβάλλουν καταγγελίες στην Επιτροπή Συνταγματικών Υποθέσεων (Konstitutionsutskottet – KU). Ωστόσο, οι κατηγορίες αυτές συχνά απορρίπτονται ή χρησιμοποιούνται ως μέρος του πολιτικού παιχνιδιού, καθώς η Επιτροπή σπάνια προχωρά σε κυρώσεις (η τελευταία φορά που συνέβη ήταν τον 19ο αιώνα).
• Πρόσφατες συζητήσεις: Το 2024, το ζήτημα του ministerstyre επανήλθε στο προσκήνιο όταν τα κυβερνώντα κόμματα και οι Σουηδοί Δημοκράτες ανακοίνωσαν σχέδια για καθυστέρηση στην απονομή υπηκοοτήτων μέχρι να τεθούν σε ισχύ νέοι νόμοι. Ο βουλευτής των Πρασίνων, Rasmus Ling, κατήγγειλε την Υπουργό Ενέργειας και Αντιπρόεδρο της Κυβέρνησης, Ebba Busch, στην Επιτροπή Συνταγματικών Υποθέσεων, θεωρώντας ότι η πρότασή της συνιστούσε ministerstyre.

Σημασία και Συνέπειες:

Η απαγόρευση του ministerstyre ενισχύει την ανεξαρτησία των διοικητικών αρχών, μειώνει τη διαφθορά και διασφαλίζει ότι οι αποφάσεις λαμβάνονται με βάση το νόμο και όχι πολιτικές πιέσεις. Ωστόσο, δημιουργεί προκλήσεις, καθώς οι υπουργοί δεν μπορούν να παρέμβουν άμεσα για να διορθώσουν αποφάσεις που θεωρούν λανθασμένες, παρά μόνο μέσω νομοθετικών αλλαγών. Αυτό το σύστημα διαφέρει σημαντικά από χώρες όπως η Δανία, η Νορβηγία ή το Ηνωμένο Βασίλειο, όπου οι υπουργοί έχουν μεγαλύτερη εξουσία να επηρεάζουν τις αποφάσεις των αρχών.

Συμπέρασμα:

Το ministerstyre στη Σουηδία είναι μια πρακτική που απαγορεύεται αυστηρά για να προστατευθεί η αυτονομία των διοικητικών αρχών και να διασφαλιστεί η νομιμότητα και η αμεροληψία στη δημόσια διοίκηση. Παρά τις περιστασιακές κατηγορίες και τις πολιτικές διαμάχες, το σύστημα αυτό θεωρείται βασικό στοιχείο της σουηδικής δημοκρατίας, συμβάλλοντας στη χαμηλή διαφθορά και την εμπιστοσύνη στο κράτος