Ανάλυση/Γάζα: Πού μπλοκάρει η πιο άρτια πρόταση για “κατάπαυση του πυρός”

Η τελευταία πρόταση για κατάπαυση του πυρός στη Γάζα που συνδιαμορφώθηκε από την Ουάσινγκτον και παρουσιάστηκε στη Ντόχα αποτελεί ίσως την πιο ολοκληρωμένη διπλωματική προσπάθεια από την έναρξη του πολέμου τον Οκτώβριο του 2023. Για πρώτη φορά, η Χαμάς εμφανίζεται διατεθειμένη να συναινέσει σε έναν μηχανισμό που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μακροπρόθεσμη παύση των εχθροπραξιών, υποστηριζόμενη από συγκεκριμένες εγγυήσεις των ΗΠΑ. Όμως η ισραηλινή άρνηση απειλεί να ακυρώσει τις ελπίδες για ειρήνευση, ενώ η διεθνής κοινότητα παρακολουθεί με ανάμεικτα συναισθήματα την πορεία των εξελίξεων.

Σπύρος Σιδέρης

Η συμφωνία που πρότεινε ο Αμερικανός διαμεσολαβητής και υποτίθεται πως έγινε δεκτή από τη Χαμάς προβλέπει εκεχειρία 60 ημερών, απελευθέρωση 10 ισραηλινών κρατουμένων σε δύο φάσεις, και είσοδο ανθρωπιστικής βοήθειας χωρίς περιορισμούς από την πρώτη ημέρα.

• Ειδικά το σημείο που αναφέρεται στην αποχώρηση των ισραηλινών στρατευμάτων από κρίσιμες περιοχές της Γάζας (ανατολικά, βόρεια και νότια) θεωρείται καίριο για τη σταθεροποίηση της κατάστασης στο πεδίο.

Παράλληλα, η συμφωνία συνοδεύεται από αμερικανική δέσμευση για διεξαγωγή ουσιαστικών διαπραγματεύσεων εντός της περιόδου των 60 ημερών, με στόχο την επίτευξη οριστικής ειρήνης. Το σενάριο της επιστροφής σε στρατιωτικές επιχειρήσεις αποκλείεται ρητά αν οι συνομιλίες καταρρεύσουν.

Ωστόσο, οι δηλώσεις των ισραηλινών αξιωματούχων προκαλούν σύγχυση. Παρότι ο διαμεσολαβητής έκανε λόγο για αποδοχή της πρότασης από το Τελ Αβίβ, κυβερνητικές πηγές χαρακτήρισαν την πρόταση «απαράδεκτη», υποστηρίζοντας πως η φόρμουλα της Χαμάς αποκλίνει από εκείνη που είχε προηγουμένως συζητηθεί. Ειδικά η αναφορά στην απελευθέρωση 5 κρατουμένων στην αρχή και 5 στο τέλος της εκεχειρίας φέρεται να ερμηνεύθηκε από το Ισραήλ ως μονομερής υποχώρηση, χωρίς εγγυημένο αντίκρισμα.

Το αμερικανικό επιτελείο εμφανίζεται διχασμένο. Από τη μία διαρρέονται πληροφορίες για εμπλοκή του Μπισάρα Μπαχμπάχ, επιχειρηματία που φέρεται να λειτούργησε ως δίαυλος με τη Χαμάς, ενώ από την άλλη εκπρόσωποι του Ισραήλ απορρίπτουν τη συμμετοχή του και το αποτέλεσμά της, υποστηρίζοντας ότι παραποιεί την ουσία των διαπραγματεύσεων. Οι αντικρουόμενες δηλώσεις υπονομεύουν τη δυνατότητα δημιουργίας εμπιστοσύνης, στοιχείο κρίσιμο για την επιτυχία κάθε συμφωνίας.

Η Χαμάς από την πλευρά της αναφέρει ότι προέβη στην αποδοχή της πρότασης υπό το βάρος της ανθρωπιστικής καταστροφής που έχει μετατρέψει τη Γάζα σε ερείπια. Μετά από σχεδόν 600 ημέρες πολέμου, με δεκάδες χιλιάδες νεκρούς και πλήρη κατάρρευση των υποδομών, η ηγεσία του κινήματος φαίνεται πως αξιολογεί την παρούσα πρωτοβουλία ως τελευταία ευκαιρία για να σταματήσει η αιματοχυσία.

• Η πρόβλεψη της αποχώρησης των ισραηλινών στρατευμάτων και η απρόσκοπτη ροή ανθρωπιστικής βοήθειας, καθώς και η εμπλοκή των ΗΠΑ ως ενεργός εγγυητής, είναι τα τρία σημεία που διαφοροποιούν την παρούσα πρωτοβουλία από προηγούμενες, αποτυχημένες απόπειρες συμφωνίας. Η επίσημη εγγύηση του Ντόναλντ Τραμπ για την τήρηση της εκεχειρίας και την άμεση αντίδραση σε περίπτωση καταστρατήγησής της προσδίδει στη συμφωνία πολιτικό βάρος και πιθανότητα υλοποίησης.

Ωστόσο, η κυβέρνηση του Ισραήλ φαίνεται εγκλωβισμένη στις εσωτερικές πολιτικές πιέσεις και στη φιλοσοφία του απόλυτου ελέγχου. Οι στρατιωτικές επιχειρήσεις υπό την ονομασία «Τα άρματα του Γεδεών» που ξεκίνησαν στα μέσα Μαΐου στοχεύουν ξεκάθαρα στην πλήρη κατοχή της Γάζας. Ο Μπενιαμίν Νετανιάχου, παρότι αφήνει ανοιχτό το ενδεχόμενο διαπραγματεύσεων, επιμένει στον αφοπλισμό όλων των παλαιστινιακών φατριών και στην επανακατάληψη του θύλακα. Η στάση του αυτή υπονομεύει κάθε πρωτοβουλία που βασίζεται σε συμβιβασμό.

Η απροθυμία του Ισραήλ να συναινέσει επιβεβαιώνεται και από τις δηλώσεις που διαρρέουν στην ισραηλινή ραδιοφωνία, σύμφωνα με τις οποίες δεν υπάρχει καμία πρόοδος στις συνομιλίες. Ακόμα και οι φαινομενικά θετικές δηλώσεις του Νετανιάχου για τους κρατούμενους φαίνεται πως παρερμηνεύτηκαν ή ερμηνεύτηκαν υπερβολικά.

Αναλυτές εκτιμούν ότι το Ισραήλ βλέπει τη συμφωνία ως εμπόδιο στα επιχειρησιακά του σχέδια. Δεν θέλει να υποχωρήσει πριν καταφέρει να εδραιώσει το στρατιωτικό του πλεονέκτημα, ακόμη κι αν αυτό έχει ανυπολόγιστο ανθρωπιστικό κόστος. Ταυτόχρονα, η επιμονή της Χαμάς να αποδεσμεύσει όλους τους κρατούμενους με αντάλλαγμα την πλήρη απόσυρση από τη Γάζα δημιουργεί αδιέξοδο.

Περίπου 58 Ισραηλινοί κρατούμενοι παραμένουν στα χέρια των παλαιστινιακών οργανώσεων, από τους οποίους μόνο οι 20 εκτιμάται ότι είναι ζωντανοί. Την ίδια στιγμή, περισσότεροι από 10.100 Παλαιστίνιοι κρατούνται σε ισραηλινές φυλακές, πολλοί από τους οποίους υποφέρουν από βασανιστήρια, ιατρική αμέλεια και απάνθρωπες συνθήκες κράτησης.

Η ανισορροπία στις ζωές που θυσιάζονται και η αδιάλλακτη στάση του Ισραήλ καταδικάζονται από ανθρωπιστικές οργανώσεις, αλλά η διεθνής πίεση παραμένει αποσπασματική. Η αποδοχή της συμφωνίας από τη Χαμάς δημιουργεί ηθικό δίλημμα για το Ισραήλ, όμως η απάντησή του –με δεδομένη την πολιτική επιβίωση του Νετανιάχου– δεν αναμένεται να είναι άμεση ή θετική.

• Στο τραπέζι παραμένει η πιθανότητα το Ισραήλ να επιχειρήσει επανεπεξεργασία της πρότασης ώστε να την προσαρμόσει στις δικές του προτεραιότητες. Μια τέτοια κίνηση όμως ενδέχεται να απονομιμοποιήσει την ουσία της πρωτοβουλίας και να τινάξει στον αέρα τη μεσολάβηση των ΗΠΑ.

Το επόμενο διάστημα θα δείξει αν η συγκεκριμένη φόρμουλα μπορεί να λειτουργήσει ως βάση για μια συνολική ειρηνευτική διαδικασία ή αν πρόκειται για μία ακόμα ευκαιρία που χάνεται μέσα στον φαύλο κύκλο της βίας.

Η πολιτική βούληση των εμπλεκομένων και η ικανότητα των ΗΠΑ να εγγυηθούν την εφαρμογή, είναι οι κρίσιμοι παράγοντες που θα καθορίσουν την τύχη αυτής της πρωτοβουλίας.

Εν κατακλείδι, η συμφωνία παραμένει μετέωρη. Η Γάζα αιμορραγεί και η ελπίδα για κατάπαυση του πυρός κρέμεται από μια λεπτή κλωστή, ανάμεσα στις στρατηγικές ψυχρές αποφάσεις του Ισραήλ και την πολιτική επένδυση των ΗΠΑ στην επίτευξη ειρήνης. Αν το Ισραήλ συνεχίσει να αρνείται, η ιστορία ίσως καταγράψει αυτή τη στιγμή ως άλλη μία χαμένη ευκαιρία για τον τερματισμό μιας γενοκτονικής σύγκρουσης.