Κωνσταντινούπολη: Τρία πιθανά σενάρια και… η έκπληξη με Τραμπ-Πούτιν

Μετά από ένα διπλωματικό θρίλερ που κατέληξε σε “ναυάγιο” κορυφής για τις διαπραγματεύσεις μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας στην Κωνσταντινούπολη, οι πληροφορίες αναφέρουν πως οι συζητήσεις θα ξεκινήσουν τελικά αύριο Παρασκευή με την αγωνία πάντως να παραμένει για την έκβαση τους, ίσως και για τη έναρξή τους. Και αυτό γιατί ή ένταση σήμερα Πέμπτη έπιασε κόκκινο με βολές και βαρείς χαρακτηρισμούς και απο τις δύο πλευρές, αλλά και την παρέμβαση του αμερικανού προέδρου που ουσιαστικά ναρκοθέτησε οποιαδήποτε εξέλιξη.

Ο πρόεδρος Τραμπ μιλώντας σε δημοσιογράφους στο προεδρικό αεροσκάφος Air Force One, λίγο πριν προσγειωθεί στο Ντουμπάι, τον τρίτο σταθμό της εν εξελίξει περιοδείας του στη Μέση Ανατολή, ανέφερε: “Τίποτα δεν πρόκειται να συμβεί μέχρι να συναντηθούμε εγώ και ο Πούτιν“.

Η Μαρία Ζαχάροβα επιτέθηκε ξανά στον Ζελένσκι λέγοντας πως όλος ο κόσμος τον περιμένει να δώσει «πράσινο φως» στους διαπραγματευτές του για να μπουν στον διάλογο. «Σύντομα θα συμπληρωθούν 24 ώρες από την άφιξη της ρωσικής αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη. Περιμένουμε να τελειώσει ο κλόουν, να περάσει η επίδραση των παραισθησιογόνων και να επιτρέψει σε όσους έχει απαγορεύσει εδώ και τρία χρόνια να ξεκινήσουν τις διαπραγματεύσεις», έγραψε στα social media.

Ο υπουργός Εξωτερικών των ΗΠΑ, Μάρκο Ρούμπιο, δήλωσε την Πέμπτη ότι ο μόνος τρόπος για να επιτευχθεί πρόοδος στις προσπάθειες για τον τερματισμό του πολέμου της Ρωσίας στην Ουκρανία θα είναι μέσω άμεσων συνομιλιών μεταξύ του προέδρου των ΗΠΑ, Ντόναλντ Τραμπ, και του προέδρου της Ρωσίας, Βλαντιμίρ Πούτιν, μετά την αποστολή μιας ομάδας δεύτερου επιπέδου από τη Μόσχα στις συνομιλίες που πραγματοποιούνται στην Τουρκία.

Ο Ρούμπιο, ο οποίος μίλησε σε δημοσιογράφους στην Αττάλεια, δήλωσε ότι θα ταξιδέψει στην Κωνσταντινούπολη για συναντήσεις την Παρασκευή με τον υπουργό Εξωτερικών της Τουρκίας Χάκαν Φιντάν και μια ουκρανική αντιπροσωπεία, αλλά είπε ότι δεν έχει μεγάλες προσδοκίες για τις συνομιλίες.

«Η εκτίμησή μου είναι ότι δεν πιστεύω ότι θα έχουμε κάποια σημαντική πρόοδο εδώ μέχρι ο Πρόεδρος (Τραμπ) και ο Πρόεδρος Πούτιν να συνομιλήσουν απευθείας για το θέμα αυτό», δήλωσε ο Ρούμπιο, επαναλαμβάνοντας προηγούμενα σχόλια του Τραμπ.

Το χρονικό του “ναυαγίου”

Η ρωσική αντιπροσωπεία έφτασε στην Κωνσταντινούπολη νωρίς το πρωί. Το Κίεβο μετά τις εξελίξεις με την άρνηση του Πούτιν να μεταβεί στην Κωνσταντινούπολη, ήταν εμφανές ότι δεν βιαζόταν.

Το μεσημέρι ο πρόεδρος Ζελένσκι μετέβη στην Άγκυρα και σχολίασε το επίπεδο των Ρώσων απεσταλμένων, αποκαλώντας τους διακοσμητικούς ενώ είπε ότι δεν είχε ακόμη αποφασίσει εάν η Ουκρανία θα συμμετάσχει σε αυτές τις διαπραγματεύσεις, καθώς ούτε ο Πούτιν, όπως ζήτησε ο Ζελένσκι, ούτε αξιωματούχοι ακόμη και υπουργικού βαθμού είχαν φτάσει. 

Απαντώντας η εκπρόσωπος του ρωσικού υπουργείου Εξωτερικών, Μαρία Ζαχάροβα χαρακτήρισε «κλόουν» και «αποτυχημένο» τον Ουκρανό πρόεδρο. «Ποιος χρησιμοποίησε τη λέξη διακοσμητική; Ένας κλόουν; Ένας αποτυχημένος; Ένα άτομο χωρίς καμία εκπαίδευση», σχολίασε η Ζαχάροβα κατά τη διάρκεια της εβδομαδιαίας ενημέρωσης των δημοσιογράφων, λίγο μετά τις δηλώσεις Ζελένσκι. «Ποιος νομίζει ότι είναι;» διερωτήθηκε.

Η συνάντηση με τον Ερντογάν-Ζελένσκι, διήρκεσε περισσότερες από τρεις ώρες. Μετά την ολοκλήρωσή της, ο Ζελένσκι αποφάσισε να στείλει τον υπουργό Άμυνας Ούμεροφ για να διαπραγματευτεί με τους Ρώσους. Ας υπενθυμίσουμε ότι είχε ήδη συμμετάσχει σε διαπραγματεύσεις με τους Ρώσους ως μέλος της ουκρανικής αντιπροσωπείας τον Μάρτιο του 2022 (εκείνη την εποχή επικεφαλής της ήταν ο Αρακάμια).

Ο ειδικός αντιπρόσωπος του Τραμπ, Στίβεν Γουίτκοφ, σχεδιάζει να φτάσει στην Τουρκία την Παρασκευή.

Όοσν αφορά στις διαπραγματευτικές θέσεις των δύο πλευρών αυτές δεν έχουν αλλάξει.

Η Ουκρανία επιδιώκει μια 30ήμερη εκεχειρία. Οι Ρώσοι εκπρόσωποι δηλώνουν ότι είναι εξουσιοδοτημένοι να συζητήσουν μακροπρόθεσμη ειρήνη (δηλαδή, να συνεχίσουν τη λογική του σχεδίου συμφωνιών της Κωνσταντινούπολης της άνοιξης του 2022, το οποίο περιελάμβανε ένα ευρύ φάσμα θεμάτων, από τον αριθμό των Ουκρανικών Ενόπλων Δυνάμεων έως την εγκατάλειψη του ΝΑΤΟ και στοιχεία «αποναζιστικοποίησης»). 

Ταυτόχρονα, ο Ζελένσκι δεν απάντησε άμεσα στο ερώτημα εάν το Κίεβο θα συνέχιζε τις διαπραγματεύσεις εάν η Ρωσία δεν συμφωνούσε σε κατάπαυση του πυρός. Επανέλαβε μόνο ότι, κατά τη γνώμη του, μια άνευ όρων κατάπαυση του πυρός είναι το πρώτο βήμα προς την ειρήνη. 

Ποιος είναι ο Ουμέροφ

Ο Ουκρανός επικεφαλής διαπραγματευτής Ουμέροφ (Υπουργός Άμυνας) θεωρείται αρκετά έμπειρος καθώς τον Μάρτιο του 2022, συμμετείχε στην ουκρανική αντιπροσωπεία στις συνομιλίες με τη Ρωσία.

Στις 3 Μαρτίου, συναντήθηκε με τον επιχειρηματία Ρόμαν Αμπράμοβιτς στο Κίεβο (αυτή η συνάντηση έγινε γνωστή στο κοινό λόγω αναφορών των μέσων ενημέρωσης ότι τόσο ο Ουμέροφ όσο και ο Αμπράμοβιτς δηλητηριάστηκαν σε αυτήν).

Μια εκδοχή που διαδόθηκε στο ρωσικό κοινό ήταν ότι ο Ουμέροφ και ο Αμπράμοβιτς είχαν αρκετές επαφές μεταξύ τους μετά από αυτό, διατηρώντας συνεχή επικοινωνία – μία από τις λίγες γραμμές άμεσης επαφής μεταξύ της ουκρανικής και της ρωσικής πλευράς κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Επιπλέον, στο πρόσωπό του υπάρχει ακόμη και κάποια συνέχεια με τις διαπραγματεύσεις του 2022 – επικεφαλής της ρωσικής αντιπροσωπείας, όπως συνέβαινε πριν από τρία χρόνια, είναι ο Μεντίνσκι, ενώ στην ουκρανική αντιπροσωπεία επικεφαλής είναι τώρα ο Ουμεροφ, ο οποίος τότε ήταν μέλος της ουκρανικής αντιπροσωπείας.

Δεύτερον, οι προσωπικές ιδιότητες του Ουμέροφ παίζουν επίσης ρόλο.

Όσοι γνωρίζουν τον Ουμέροφ τον περιγράφουν ως εξής:

«Είναι ένα πολύ ήρεμο, ευγενικό άτομο, που σε όλες τις καταστάσεις προτιμά να διαπραγματεύεται, να αναζητά συμβιβασμούς και όχι να επιβάλλει τον δρόμο του. Είναι ένα είδος ανατολίτικου ατόμου που του αρέσει να έχει καλές σχέσεις με όλους. Σε κύκλους κοντά στην Μπάνκοβα, λένε εδώ και καιρό ότι αν ξεκινήσουν ποτέ οι διαπραγματεύσεις με τη Ρωσική Ομοσπονδία, ο Ουμεροφ είναι ο καλύτερος υποψήφιος για τον κύριο διαπραγματευτή. Επειδή θα προσπαθήσει να καταλήξει σε μια εποικοδομητική λύση. Αλλά, φυσικά, όλες αυτές οι ιδιότητες του θα λειτουργήσουν μόνο εάν υπάρχει πολιτική οδηγία από τον Ζελένσκι για την επίτευξη συμφωνίας. Και επίσης, φυσικά, εάν οι Ρώσοι είναι διατεθειμένοι να καταλήξουν σε αυτές τις συμφωνίες. Και αν υπάρχει καθόλου επιθυμία τα μέρη να καταλήξουν σε συμβιβασμό προκειμένου να τερματιστεί ο πόλεμος».

Η απουσία Πούτιν, οι δηλώσεις Τραμπ και η… δύσκολη θέση Ζελένσκι

Η απουσία και των δύο προέδρων δείχνει ότι δεν έχουν ακόμη ληφθεί αποφάσεις στο παρασκήνιο μεταξύ Ρωσίας και Ηνωμένων Πολιτειών. Το ότι ο Πούτιν ήταν απίθανο να μεταβεί στην Τουρκία μόνο κατόπιν αιτήματος του Ζελένσκι και των Ευρωπαίων που τον υποστήριξαν ήταν σαφές από την αρχή. 

Ο Ζελένσκι και οι χώρες που υποστηρίζουν το Κίεβο επέκριναν τον Πούτιν για την άρνησή του να έρθει, καθώς και για το χαμηλό επίπεδο της ρωσικής αντιπροσωπείας. Τα δυτικά μέσα ενημέρωσης γράφουν μαζικά ότι πρόκειται για «χαστούκι στο πρόσωπο» και «ταπείνωση» προς τον Τραμπ, για την οποία πρέπει τώρα να επιβάλει κυρώσεις κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας.

Ο Ζελένσκι αναφέρθηκε διεξοδικά στο θέμα κατά τη συνέντευξη Τύπου που έδωσε μετά τη συνάντησή του με τον Ερντογάν.

Τόνισε το «χαμηλό επίπεδο» της ρωσικής αντιπροσωπείας, αντιπαραβάλλοντάς το με την «υψηλή εκπροσώπηση» της ουκρανικής αντιπροσωπείας, η οποία περιελάμβανε τον πρόεδρο, αρκετούς υπουργούς, τον αρχηγό του Γενικού Επιτελείου και τον επικεφαλής της SBU.

«Με τόσο χαμηλό επίπεδο αντιπροσωπείας και την άρνησή του να έρθει προσωπικά, ο Πούτιν δείχνει την ασέβειά του προς τον Τραμπ και τον Ερντογάν και την απροθυμία του να ολοκληρώσει. Πρότεινε διαπραγματεύσεις απλώς για να αποφύγει σκληρές κυρώσεις από τις ΗΠΑ. Επομένως, η Δύση πρέπει να ασκήσει όσο το δυνατόν μεγαλύτερη πίεση στον Πούτιν τώρα», είναι η βασική θέση του Ζελένσκι.

Ωστόσο, ο ίδιος ο Τραμπ ουσιαστικά αρνήθηκε ότι εξέλαβε όσα συμβαίνουν στην Τουρκία ως κάποιο είδος μηνύματος εκ μέρους του Ρώσου προέδρου. 

«Γιατί να έρθει αυτός (ο Πούτιν – συντ.) αν δεν πάω εγώ;» – δήλωσε ο πρόεδρος των ΗΠΑ.

Είπε επίσης ότι δεν ήταν απογοητευμένος από το επίπεδο της ρωσικής αντιπροσωπείας και ότι τίποτα δεν θα αποφασιστεί μέχρι να συναντηθεί με τον Πούτιν. «Και θα πρέπει να συναντηθούμε επειδή πάρα πολλοί άνθρωποι πεθαίνουν», είπε ο Τραμπ.

• Από τις δηλώσεις Τραμπ σύμφωνα με εκτιμήσεις, δεν προκύπτει ακόμη ότι σκοπεύει να προχωρήσει σε σκληρά μέτρα κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας. Με βάση τα λεγόμενά του, εξακολουθεί να ελπίζει να συναντηθεί με τον Πούτιν και να «λύσει τα πάντα».

Ταυτόχρονα, ο Ζελένσκι βρέθηκε σε μια μάλλον διφορούμενη θέση: αφενός, έφτασε στην Τουρκία, όπου ούτε ο Πούτιν ούτε ο Τραμπ ήταν παρόντες. Από την άλλη πλευρά, καθυστέρησε τις διαπραγματεύσεις, τις οποίες ο Τραμπ είχε ζητήσει να ξεκινήσουν «άμεσα», σχεδόν κατά μία ολόκληρη ημέρα. Και αν οι συνομιλίες αποτύχουν, αυτή η καθυστέρηση και η κριτική που εξαπέλυσε ο Ουκρανός πρόεδρος στη ρωσική αντιπροσωπεία πριν καν έρθει σε επαφή μαζί τους θα μπορούσαν να επηρεάσουν αρνητικά την αντίληψη του Τραμπ για την ουκρανική θέση.

Τι μπορούμε να περιμένουμε από τις διαπραγματεύσεις

Τρία είναι τα πιθανά σενάρια ως αποτέλεσμα των συνομιλιών:

• Να υπογραφεί συμφωνία κατάπαυσης του πυρός.
• Να μην υπογραφεί συμφωνία για κατάπαυση του πυρός, αλλά να ξεκινήσει η διαδικασία των διαπραγματεύσεων, σε μια νέα εκδοχή των συμφωνιών της Κωνσταντινούπολης.
• Οι διαπραγματεύσεις να φτάσουν σε αδιέξοδο (στην πρώτη ή στις επόμενες συναντήσεις) και ο διάλογος να καταλήξει με αμοιβαίες κατηγορίες.

Ταυτόχρονα, ωστόσο, δεν θα πρέπει να απορριφθεί 100%, το σενάριο ο Πούτιν να μεταβεί είτε στην Κωνσταντινούπολη είτε σε κάποια από τις χώρες του Περσικού Κόλπου όπου θα βρίσκεται ο Τραμπ. Και αυτό με δεδομένες τις σημερινές δηλώσεις Τραμπ ότι όλα θα αποφασιστούν στη συνάντησή του με τον Πούτιν.

Μια συνάντηση μεταξύ Πούτιν και Τραμπ σε μια από τις χώρες του Περσικού Κόλπου, όπου ο πρόεδρος των ΗΠΑ επισκέπτεται αυτή τη στιγμή, είναι θεωρητικά εφικτή. Αλλά μόνο υπό την προϋπόθεση ότι η Ουάσινγκτον και η Μόσχα έχουν ήδη συμφωνήσει σε όλες τις παραμέτρους της «συμφωνίας» τους. Τίποτα δεν είναι γνωστό ακόμα γι’ αυτό.

Ωστόσο σύμφωνα με αναλυτές εξακολουθούν να υπάρχουν διαφορές σε θεμελιώδη σημεία.

• Καταρχάς, δεν υπάρχει συμφωνία μεταξύ των δυτικών χωρών για τη διακοπή των προμηθειών όπλων στην Ουκρανία για την περίοδο της εκεχειρίας (προϋπόθεση που έχει θέσει η Ρωσική Ομοσπονδία για 30ήμερη εκεχειρία).
• Δεύτερον, δεν υπάρχει συναίνεση για το «σχέδιο Τραμπ», το οποίο καλύπτει ένα ευρύ φάσμα αμφιλεγόμενων ζητημάτων τόσο για την Ουκρανία όσο και για την ΕΕ (συμπεριλαμβανομένης της αμερικανικής αναγνώρισης του ρωσικού καθεστώτος της Κριμαίας) και για τη Ρωσία (το αίτημα μεταβίβασης του πυρηνικού σταθμού της Ζαπορίζια στους Αμερικανούς).

Εν τω μεταξύ, και οι δύο πλευρές προσπαθούν να εκμεταλλευτούν την κατάσταση με τις διαπραγματεύσεις προς όφελός τους.

Οι ουκρανικές αρχές προσπαθούν να αποδείξουν στον Τραμπ ότι το Κίεβο είναι υπέρ της ειρήνης και το κύριο εμπόδιο είναι ο Πούτιν, και ως εκ τούτου είναι απαραίτητο να προμηθεύσει περισσότερα όπλα και να επιβάλει τις πιο αυστηρές δυνατές κυρώσεις κατά της Ρωσικής Ομοσπονδίας. 

Το καθήκον του Κρεμλίνου είναι να επιδείξει «ετοιμότητα για διαπραγματεύσεις» προκειμένου να αποφύγει νέες κυρώσεις από τις ΗΠΑ και να διατηρήσει τον διάλογο με τον Τραμπ (το ελάχιστο καθήκον).

Μια βολική εξέλιξη για τη Μόσχα είναι ο Τραμπ να σταματήσει να ασχολείται με την Ουκρανία, να εγκαταλείψει τη διαμεσολάβηση για μια ειρηνευτική συμφωνία και να σταματήσει τη στρατιωτική βοήθεια προς την Ουκρανία (ο απώτερος στόχος).

Η συμφωνία της Ρωσικής Ομοσπονδίας για κατάπαυση του πυρός επίσης δεν αποκλείεται, αλλά μόνο εφόσον πληρούνται οι παραπάνω προϋποθέσεις.

Ταυτόχρονα, είναι πιθανό η Ρωσία να πιστεύει πραγματικά ότι ο χρόνος στο μέτωπο είναι υπέρ της και, μετά από κάποιο χρονικό διάστημα, η κατάσταση εκεί για τις Ουκρανικές Ένοπλες Δυνάμεις θα επιδεινωθεί. Μετά από αυτό θα είναι δυνατό να πειστεί το Κίεβο να αποδεχτεί τους όρους που αρνείται επί του παρόντος να αποδεχτεί.