Διάσκεψη Κωνσταντινούπολης: Ακτινογραφία της ρωσικής αντιπροσωπείας- Τι αποκαλύπτει η σύνθεση για τις προθέσεις Πούτιν

Η αποστολή της ρωσικής διαπραγματευτικής ομάδας στην Κωνσταντινούπολη για συνομιλίες με την Ουκρανία σηματοδοτεί μια νέα φάση στη στρατηγική της Μόσχας, η οποία προσπαθεί να επανεκκινήσει τη διαπραγματευτική διαδικασία σε ελεγχόμενο πλαίσιο, μακριά από αυτοσχεδιασμούς και έξωθεν πιέσεις. Η σύνθεση της αντιπροσωπείας, η απουσία του Βλαντιμίρ Πούτιν, η συμμετοχή κορυφαίων στελεχών των ρωσικών ενόπλων δυνάμεων και της διπλωματίας και η παρουσία του Βλαντιμίρ Μεντίνσκι στην ηγεσία της, αποκαλύπτουν ένα ευρύ φάσμα επιδιώξεων: από την επικοινωνιακή επιβεβαίωση συνέχειας με τις συνομιλίες του 2022, μέχρι την πλήρη προετοιμασία ενός προτύπου συμφωνίας που θα προωθηθεί μεθοδικά, πιθανώς και με την παρέμβαση της Ουάσινγκτον.

Σπύρος Σιδέρης

Στον πυρήνα της προσέγγισης της Μόσχας βρίσκεται μια επιχειρησιακή διπλωματία, που συνδυάζει στρατιωτική εμπειρία, ψυχρό υπολογισμό και μηδενική εμπιστοσύνη προς τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι, τον οποίο η ρωσική πλευρά δεν θεωρεί νόμιμο συνομιλητή.

Η δομή της αντιπροσωπείας: μήνυμα ελέγχου και συνέχειας

Η σύνθεση της ρωσικής αντιπροσωπείας, την οποία ενέκρινε ο Βλαντιμίρ Πούτιν, δεν αφήνει περιθώρια για παρανοήσεις. Ορίστηκε ξανά επικεφαλής ο Βλαντιμίρ Μεντίνσκι, ο οποίος ηγήθηκε της αποτυχημένης διαπραγματευτικής αποστολής το 2022, αλλά παραμένει επιλογή-σύμβολο της συνέχειας της στρατηγικής του Κρεμλίνου.

Ο Ουκρανικής καταγωγής Μεντίνσκι, εκτός από προσωπικός σύμβουλος του Πούτιν, είναι και πρόεδρος της Ένωσης Ρώσων Συγγραφέων, γεγονός που προσδίδει πολιτισμική-ιδεολογική επικάλυψη στη σύνθεση της ομάδας. Η παρουσία του επιβεβαιώνει ότι η Ρωσία βασίζεται στο πλαίσιο του σχεδίου που διαμορφώθηκε στην Κωνσταντινούπολη το 2022, και δεν αναγνωρίζει καμία νέα συνθήκη ως αφετηρία.

Στην αντιπροσωπεία περιλαμβάνονται:

• Ο Μιχαήλ Γκαλούζιν, αναπληρωτής υπουργός Εξωτερικών, με ειδίκευση σε ζητήματα ΚΑΚ και μετασοβιετικού χώρου.
• Ο Αλεξάντερ Φομίν, αναπληρωτής υπουργός Άμυνας, που συμμετείχε στις συνομιλίες του 2022.
• Ο Ιγκόρ Κοστιούκοφ, επικεφαλής της ρωσικής στρατιωτικής υπηρεσίας πληροφοριών (νυν Κύρια Διεύθυνση του Γενικού Επιτελείου, πρώην GRU).

Αξιοσημείωτη είναι η συμμετοχή του υποστρατήγου Αλεξάντρ Ζορίν, ο οποίος διαδραμάτισε κομβικό ρόλο τόσο στις διαπραγματεύσεις στη Μαριούπολη με τη φρουρά του Azovstal όσο και παλαιότερα στον πόλεμο της Συρίας, όπου χειρίστηκε τις συμφωνίες ασφαλούς διέλευσης με την ένοπλη αντιπολίτευση. Η στρατιωτική του εμπειρία σε σύνθετα διαπραγματευτικά περιβάλλοντα επιβεβαιώνει την επιλογή της Ρωσίας για σκληρή γραμμή και απόλυτο έλεγχο της διαδικασίας.

Ο ρόλος της στρατιωτικής τεχνοκρατίας και η σημασία των επιτελικών στελεχών

Η ρωσική αντιπροσωπεία δεν έχει πολιτικό προσανατολισμό – είναι καθαρά τεχνική, επιχειρησιακή και στρατηγική. Πέρα από τους διπλωμάτες, περιλαμβάνει στελέχη από:

• Τη Γενική Διεύθυνση Πληροφοριών.
• Το Υπουργείο Άμυνας.
• Το Γραφείο του Προέδρου για θέματα ανθρωπιστικής πολιτικής.

Η συμμετοχή αυτών των προσώπων υποδηλώνει ότι η Ρωσία δεν προσεγγίζει τις συνομιλίες με ανοιχτή διάθεση για συμβιβασμό, αλλά με στόχο την αυστηρή επικύρωση ενός ήδη επεξεργασμένου σχεδίου, πιθανώς με τελεσίδικες παραχωρήσεις.

Όπως παρατηρούν αναλυτές, η συμμετοχή στρατηγών και αξιωματούχων του πυρήνα του ρωσικού κατεστημένου αποσκοπεί στη διαμόρφωση τεχνικών εγγυήσεων και μηχανισμών ελέγχου – από την κατάπαυση του πυρός μέχρι την παρακολούθηση του ουκρανικού στρατού.

Η ρωσική διαπραγματευτική μέθοδος: προκαθορισμένο πλαίσιο, μηδενική ευελιξία

Η διαπραγματευτική κουλτούρα της Ρωσίας διαμορφώνεται από το σοβιετικό παρελθόν. Όπως δήλωσε πηγή των Moscow Times, το Κρεμλίνο «δεν κάνει τίποτα αυθόρμητα». Οι συνομιλίες προετοιμάζονται λεπτομερώς, τα έγγραφα συντάσσονται εκ των προτέρων και μόνο τότε ο Πούτιν παρεμβαίνει στην τελική φάση, εφόσον έχουν διαμορφωθεί οι κατάλληλες συνθήκες.

Αυτό σημαίνει:

• Καμία επί τόπου διαπραγμάτευση όρων.
• Καμία συμμετοχή του Πούτιν εάν δεν υπάρχει προκαθορισμένο αποτέλεσμα.
• Πλήρης έλεγχος της διαδικασίας από το Κρεμλίνο.

Η προσέγγιση αυτή ενισχύεται και από το γεγονός ότι η Μόσχα δεν αναγνωρίζει τον Βολοντίμιρ Ζελένσκι ως νόμιμο συνομιλητή, εφόσον –κατά την αφήγηση του Κρεμλίνου– η θητεία του έχει λήξει και έχει χάσει τη νομιμοποίησή του.

Τι επιδιώκει η Ρωσία: από το ουδέτερο καθεστώς έως την ακύρωση κυρώσεων

Το σχέδιο συμφωνίας του 2022, το οποίο η Μόσχα επαναφέρει μέσω της σύνθεσης της αντιπροσωπείας, περιλάμβανε:

• Ουδέτερο καθεστώς της Ουκρανίας.
• Εγγυήσεις ασφάλειας από τα πέντε μόνιμα μέλη του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ.
• Περιορισμό των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων (AFU).
• Αποναζιστικοποίηση της πολιτικής και της κοινωνίας.
• Αμοιβαία ακύρωση κυρώσεων και νομικών διεκδικήσεων μεταξύ Ουκρανίας και Ρωσίας.

Η επιλογή να ξεκινήσουν οι συνομιλίες στην Κωνσταντινούπολη, όπως και το 2022, ενισχύει το μήνυμα ότι η Ρωσία δεν επιθυμεί μια νέα βάση διαπραγμάτευσης, αλλά την επικύρωση ενός ήδη συμφωνημένου πλαισίου, από το οποίο η Ουκρανία είχε αποχωρήσει – υπό πίεση, σύμφωνα με τη ρωσική αφήγηση.

Ο ρόλος των ΗΠΑ και το ενδεχόμενο παρέμβασης Τραμπ

Η προσμονή για παρέμβαση των ΗΠΑ είναι ορατή. Ο ειδικός απεσταλμένος του Ντόναλντ Τραμπ, Στίβεν Γουίτκοφ, αναμένεται να φτάσει στην Κωνσταντινούπολη στις 16 Μαΐου, και αυτό πιθανώς σημαίνει ότι οι συνομιλίες θα διαρκέσουν αρκετές ημέρες και όχι ώρες. Σύμφωνα με πολιτικούς αναλυτές, η Μόσχα ενδέχεται να περιμένει ένα τελικό «πακέτο» συμφωνίας με την Ουάσινγκτον, πριν επέμβει προσωπικά ο Πούτιν ή προσυπογράψει συμφωνία.

Η πιθανότητα άτυπης ή έμμεσης συνάντησης Πούτιν–Τραμπ σε ουδέτερο έδαφος –π.χ. σε κάποια χώρα του Κόλπου– δεν αποκλείεται, ιδίως αν έχουν επιλυθεί:

• Οι όροι κατάπαυσης του πυρός.
• Η αμοιβαία συμφωνία ανταλλαγών και εγγυήσεων.
• Οι παραχωρήσεις που θα κάνει η Ουάσινγκτον στη Ρωσία για να διασφαλίσει την υπογραφή συμφωνίας.

Τι αναμένεται – και τι μπορεί να ανατραπεί

Παρότι η Ρωσία επιχειρεί να οριοθετήσει τις συνομιλίες ως τεχνική και προγραμματισμένη διαδικασία, η αντίδραση της Ουκρανίας θα διαμορφώσει σε μεγάλο βαθμό τη δυναμική. Ο Ζελένσκι αναμένεται να αρνηθεί τη συμμετοχή εάν η ρωσική αντιπροσωπεία δεν περιλαμβάνει τον Πούτιν, ή αν δεν γίνουν αποδεκτές οι δικές του ερμηνείες περί νόμιμης ηγεσίας.

Αν όμως η Ουκρανία συμμετάσχει –με εκπρόσωπο όπως ο Αντρίι Γέρμακ ή ο Ρουστάμ Ουμέροφ– οι συνομιλίες θα μπορούσαν να οδηγήσουν σε:

• Πρώτη συμφωνία εκεχειρίας με πρακτικό αντίκρισμα.
• Πολιτικό «μορατόριουμ» κυρώσεων ή επιμέρους άρσεις περιορισμών.
• Διαχωρισμό της εδαφικής κυριαρχίας από τις άμεσες στρατιωτικές ρυθμίσεις (παγωμένη σύγκρουση με ασφαλιστικές ρήτρες).

Η αποστολή της ρωσικής αντιπροσωπείας στην Κωνσταντινούπολη δεν είναι μια απλή διπλωματική χειρονομία. Είναι μια μεθοδευμένη κίνηση μετατροπής του πολέμου σε διαπραγματεύσιμη σύγκρουση, με στόχο την επικύρωση ενός ρωσικού πλαισίου ειρήνης, το οποίο δεν επιδέχεται σοβαρές τροποποιήσεις. Η Μόσχα διαπραγματεύεται με δομές, όχι με πρόσωπα, και στόχος της είναι να εκβιάσει συμμετοχή και συμφωνία, είτε από τον Ζελένσκι είτε από την επόμενη ουκρανική ηγεσία.

Εάν προστεθεί σε αυτή την εξίσωση και η παρέμβαση της Ουάσινγκτον, τότε το Κρεμλίνο ενδέχεται να επιτύχει αυτό που επιδιώκει από το 2022: μια αναγνώριση των τετελεσμένων, υπό το μανδύα μιας διεθνούς συμφωνίας ειρήνης, όπου ο νικητής θα είναι αυτός που επέβαλε τους όρους – χωρίς να αναγκαστεί να απολογηθεί για αυτούς.