Ρωσία–Ουκρανία: Χαμηλώνει ο πήχης της διπλωματικής εκπροσώπησης-Τα “αγκάθια” και τι θα σήμαινε ενδεχόμενη παρουσία Πούτιν

Καθώς πλησιάζει η 15η Μαΐου, η διεθνής προσοχή στρέφεται στην Κωνσταντινούπολη, όπου αναμένεται να διεξαχθούν οι πρώτες άμεσες διαπραγματεύσεις μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας με συμμετοχή αμερικανών παρατηρητών. Αν και η παρουσία του Βλαντίμιρ Πούτιν δεν έχει επιβεβαιωθεί, η ανακοίνωση του Ντόναλντ Τραμπ ότι ίσως παραστεί, έχει δημιουργήσει προσδοκίες ότι ενδέχεται να επιτευχθεί ένα ουσιαστικό βήμα προς την κατάπαυση του πυρός. Ωστόσο, οι αποστάσεις παραμένουν μεγάλες και οι ανησυχίες εντείνονται.

Σπύρος Σιδέρης

Ο Ουκρανός πρόεδρος Βολοντίμιρ Ζελένσκι δήλωσε πρόθυμος να συναντήσει τον Πούτιν προσωπικά, ενώ το Κρεμλίνο δεν έχει ακόμη απαντήσει θετικά για την αποστολή του ίδιου του Ρώσου προέδρου.

Οι θέσεις των δύο πλευρών παραμένουν ασυμβίβαστες – με κρίσιμα ζητήματα να εμποδίζουν την πρόοδο. Ο ειδικός απεσταλμένος του Τραμπ, Στιβ Γουίτκοφ, αποκάλυψε σε πρόσφατη συνέντευξή του ποια είναι αυτά τα ζητήματα και ποια είναι η λογική πίσω από την αμερικανική πίεση για άμεση διαπραγμάτευση.

Οι εκκρεμότητες: Πέντε περιοχές, ένα πυρηνικό εργοστάσιο, ένα ποτάμι

Κατά τον Γουίτκοφ, τα βασικά εμπόδια στη διαπραγμάτευση είναι:

1. Οι πέντε περιοχές υπό ρωσικό ή μερικό ουκρανικό έλεγχο: Κριμαία, Λουγκάνσκ, Ντονέτσκ, Ζαπορίζια, Χερσώνα.
2. Ο πυρηνικός σταθμός της Ζαπορίζια, που βρίσκεται σε κατάσταση απενεργοποίησης και αποτελεί κρίσιμο ζήτημα ενεργειακής ασφάλειας.
3. Η ναυσιπλοΐα στον ποταμό Δνείπερο και η πρόσβαση της Ουκρανίας στη Μαύρη Θάλασσα για μεταφορές αγαθών.

Ο Γουίτκοφ σημείωσε ότι υπάρχουν διαφορές ανάμεσα στις γραμμές του μετώπου και στα διοικητικά σύνορα, και ότι αυτή τη στιγμή διεξάγονται ανεπίσημες συνομιλίες για το πώς κάθε πλευρά θα μπορούσε να προσεγγίσει ένα συμβιβαστικό σενάριο.

Ο Αμερικανός απεσταλμένος ξεκαθάρισε ότι «τα πράγματα δεν θα είναι δύσκολο να λυθούν αν οι δύο πλευρές καθίσουν σοβαρά στο τραπέζι και εξετάσουν δημιουργικές λύσεις».

Η αμερικανική πίεση και το τελεσίγραφο Τραμπ

Ο Γουίτκοφ αποκάλυψε ότι ο Τραμπ έχει ουσιαστικά θέσει τελεσίγραφο στις δύο πλευρές: είτε ξεκινούν άμεσα διαπραγματεύσεις, είτε οι Ηνωμένες Πολιτείες αποσύρονται από την υποστήριξη προς τη διαδικασία.

«Ο πρόεδρος ήταν σαφής: χωρίς απευθείας διαπραγματεύσεις και χωρίς ταχεία πρόοδο, οι ΗΠΑ πρέπει να αποστασιοποιηθούν», τόνισε ο Γουίτκοφ.

Επιπλέον, οι ΗΠΑ επιμένουν στην άμεση συμφωνία κατάπαυσης του πυρός διάρκειας 30 ημερών, για να επιτραπεί η έναρξη διαλόγου για τις πιο σύνθετες πτυχές της ειρηνευτικής διευθέτησης. Στο πλαίσιο αυτό, σύμφωνα με τον Γουίτκοφ, τίθεται και η απαίτηση του Πούτιν για αναστολή της επιστράτευσης από πλευράς Ουκρανίας και αναστολή της αμερικανικής στρατιωτικής βοήθειας – προτού ο ίδιος συμφωνήσει σε προσωπική παρουσία στην Κωνσταντινούπολη.

Το διακύβευμα: Παρών ή απών ο Πούτιν;

Η απουσία ή η παρουσία του Ρώσου προέδρου στην Κωνσταντινούπολη αναμένεται να παίξει καθοριστικό ρόλο στις εξελίξεις. Εάν ο Πούτιν παραστεί, αυτό θα σημαίνει ότι έχουν ήδη επιτευχθεί παρασκηνιακές συμφωνίες για τα βασικά ζητήματα.

Σε αντίθετη περίπτωση, το πιθανότερο είναι να σταλεί ρωσική αντιπροσωπεία, αλλά η έλλειψη πολιτικού βάρους ενδέχεται να ακυρώσει το κύρος της διαδικασίας, ειδικά αν ο Ζελένσκι επιμείνει σε απευθείας συνάντηση με τον Ρώσο πρόεδρο.

Εάν η Ουκρανία αρνηθεί να συμμετάσχει λόγω της απουσίας του Πούτιν, η Ρωσία θα την κατηγορήσει ότι «δεν θέλει πραγματικό διάλογο». Από την άλλη, αν παραστεί η ουκρανική αντιπροσωπεία και η Ρωσία απουσιάζει, το Κίεβο και η Ευρώπη θα κατηγορήσουν τον Πούτιν ότι σαμποτάρει την ειρήνη.

Σε αυτό το κλίμα, ο Τραμπ και η αμερικανική αντιπροσωπεία, με επικεφαλής τον Γουίτκοφ και τον Κέλογκ, θα αναγκαστούν να πάρουν θέση. Το πώς θα ερμηνεύσουν τη στάση των δύο πλευρών –και ποιον θα κατηγορήσουν για αποτυχία των συνομιλιών– είναι εξαιρετικά κρίσιμο.

Υπάρχει περιθώριο για συμφωνία;

Η απάντηση παραμένει αβέβαιη. Οι προηγούμενες συνομιλίες της Κωνσταντινούπολης το 2022 κατέληξαν σε σχέδια που ουδέποτε υλοποιήθηκαν. Ωστόσο, η αμερικανική πίεση αυτή τη φορά είναι πολύ μεγαλύτερη, και ο Τραμπ φαίνεται αποφασισμένος να επιτύχει ένα χειροπιαστό αποτέλεσμα.

Οι προϋποθέσεις γι’ αυτό είναι δύο:

1. Ειλικρινής πρόθεση και από τις δύο πλευρές για συμβιβασμό και συνύπαρξη.
2. Αναγνώριση της αμοιβαίας ανάγκης για αποκλιμάκωση, έστω και με προσωρινές συμφωνίες.

Αν αυτά τα δύο επιτευχθούν, ακόμη και μια πρώτη συμφωνία εκεχειρίας μπορεί να αποτελέσει θεμέλιο για μια πιο ολοκληρωμένη ειρηνευτική διευθέτηση στο μέλλον.

Σε διαφορετική περίπτωση, η Κωνσταντινούπολη ίσως καταλήξει να γίνει ακόμη ένα χαμένο ραντεβού με την ιστορία.