Ο Τραμπ “φέρνει” την Ευρώπη στην Αμερική – Τι σημαίνει για τις τιμές φαρμάκων στην Ελλάδα και την Ε.Ε. η στροφή των ΗΠΑ

Με εκτελεστική εντολή για «διεθνή τιμολόγηση», οι ΗΠΑ υιοθετούν μια ευρωπαϊκή πρακτική που μπορεί να ανατρέψει τους παγκόσμιους φαρμακευτικούς συσχετισμούς.

Πόσο «ευρωπαϊκή» μπορεί να γίνει τελικά η Αμερική; Στην πιο παράδοξη πολιτική κίνηση των τελευταίων ετών, ο Ντόναλντ Τραμπ, ο άνθρωπος που άλλοτε τασσόταν κατά του κρατικού ελέγχου στην αγορά, τώρα στρέφεται στις ευρωπαϊκές πρακτικές για να ρίξει το κόστος των φαρμάκων. Εν όψει εκλογών, προτάσσει την «τιμή ευνοούμενου έθνους» ως εργαλείο πίεσης στις φαρμακοβιομηχανίες, θέτοντας τις βάσεις για μια παγκόσμια αναδιαπραγμάτευση τιμών. Η κίνησή του δεν αφορά μόνο την εσωτερική πολιτική των ΗΠΑ – έχει τη δυναμική να ανατρέψει το διεθνές φαρμακευτικό status quo, με άμεσες συνέπειες και για την Ελλάδα.

Ειδικότερα, την πιο ριζοσπαστική αλλαγή στη φαρμακευτική πολιτική των ΗΠΑ επιχειρεί να φέρει ξανά στο προσκήνιο ο Ντόναλντ Τραμπ, δεσμευόμενος ότι θα σταματήσει τη χρόνια υπερχρέωση των Αμερικανών ασθενών για βασικά φάρμακα. Με μια εκτελεστική εντολή που προκρίνει την τιμολόγηση βάσει των χαμηλότερων διεθνών τιμών (την αποκαλούμενη “most-favored-nation pricing”), ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ όχι μόνο ανοίγει μέτωπο με τη φαρμακοβιομηχανία, αλλά και φέρνει την αμερικανική πολιτική τιμολόγησης σε τροχιά… Ευρώπης.

Η απόφαση αυτή έχει βαρύνουσα σημασία όχι μόνο για την αμερικανική αγορά, αλλά και για τη διεθνή ισορροπία τιμών στα φάρμακα – και κατ’ επέκταση για χώρες όπως η Ελλάδα, που εφαρμόζουν ήδη αυστηρή διεθνή αναφορά τιμών και επηρεάζονται άμεσα από τις εξελίξεις στις ΗΠΑ.

Από τις ΗΠΑ στην Ευρώπη: Μπορεί η νέα αμερικανική πολιτική να συμπιέσει τις τιμές παγκοσμίως;

Η τιμολογιακή πολιτική των ΗΠΑ ήταν για δεκαετίες το «καταφύγιο» των φαρμακοβιομηχανιών. Επειδή το αμερικανικό σύστημα δεν διαθέτει εθνικό μηχανισμό διαπραγμάτευσης τιμών, οι φαρμακευτικές εταιρείες μπορούσαν να επιβάλλουν τιμές κατά βούληση. Έτσι, χρηματοδοτούσαν την έρευνα, εξισορροπώντας τις πολύ χαμηλότερες τιμές που είχαν δεχθεί να προσφέρουν σε κρατικά διαπραγματευόμενα συστήματα υγείας, όπως της Γερμανίας, της Σουηδίας ή της Ελλάδας.

Η στροφή Τραμπ μπορεί να φέρει το τέλος αυτής της πρακτικής. Αν οι ΗΠΑ αρχίσουν να απαιτούν τις ίδιες χαμηλές τιμές που προσφέρονται στην Ευρώπη ή την Ιαπωνία, η πίεση προς τις φαρμακοβιομηχανίες να «ισοφαρίσουν» τις απώλειες θα ενταθεί. Κι αυτό ίσως μεταφραστεί σε νέες απαιτήσεις για αυξήσεις τιμών σε χώρες που μέχρι τώρα απολάμβαναν χαμηλά τιμολόγια χάρη στη διαπραγματευτική τους ισχύ.

Η Ελλάδα, που εφαρμόζει σύστημα αναφοράς τιμών με βάση τις χαμηλότερες τιμές στην ΕΕ, θα μπορούσε να δεχθεί έμμεσες πιέσεις για ανατιμήσεις ή αποσύρσεις φαρμάκων από την αγορά.

Ο Αμερικανικός «εκβιασμός» και οι επιπτώσεις στην ελληνική φαρμακευτική πολιτική

Η φαρμακοβιομηχανία έχει ήδη προειδοποιήσει ότι εάν εφαρμοστεί το σύστημα Τραμπ, τα φάρμακα θα πάψουν να είναι διαθέσιμα σε χώρες που ζητούν πολύ χαμηλές τιμές. Ουσιαστικά, οι ΗΠΑ θα αποκτήσουν συγκριτικό πλεονέκτημα και ταυτόχρονα θα «τιμωρηθούν» οι αγορές όπου οι εταιρείες κερδίζουν λιγότερα – όπως η Ελλάδα, που έχει ήδη ιστορικό περιπτώσεων απόσυρσης φαρμάκων.

Η ελληνική κυβέρνηση θα βρεθεί αντιμέτωπη με δύο ενδεχόμενα:

1.      Να διαπραγματευτεί ευνοϊκότερες τιμές με βάση την εγχώρια κατανάλωση και τον κοινωνικό της ρόλο, κάτι που απαιτεί τεχνογνωσία, πολιτική βούληση και διασφάλιση επάρκειας.

2.      Να υποκύψει σε πιέσεις αναπροσαρμογής τιμών, με άμεση επιβάρυνση του κρατικού προϋπολογισμού ή/και των πολιτών.

Ήδη από το 2016, η Ελλάδα έχει βιώσει δυσκολίες στην πρόσβαση νέων φαρμάκων, λόγω χαμηλής τιμολόγησης και χαμηλού όγκου πωλήσεων. Αν οι ΗΠΑ διεκδικήσουν αυτές τις τιμές, η Ελλάδα μπορεί να θεωρηθεί λιγότερο ελκυστική και να αποκλειστεί από πρώιμες κυκλοφορίες νέων θεραπειών.

Οι Βρυξέλλες υπό πίεση – Νέο ευρωπαϊκό τοπίο στον ορίζοντα

Σε ευρωπαϊκό επίπεδο, η στροφή των ΗΠΑ ενδέχεται να επιταχύνει τη συζήτηση για την από κοινού διαπραγμάτευση φαρμάκων από την Ε.Ε., ένα θέμα που παραμένει ανοιχτό μετά τις κοινές προμήθειες για τα εμβόλια COVID-19. Αν οι ΗΠΑ αρχίσουν να «σπάνε» τα τιμολόγια, η Ευρώπη θα χρειαστεί να ενώσει δυνάμεις, ώστε να προστατεύσει το κεκτημένο της χαμηλής φαρμακευτικής δαπάνης.

Η Κομισιόν ήδη προωθεί σχέδιο ενιαίας στρατηγικής για κρίσιμα φάρμακα και έρευνα, ενώ χώρες όπως η Ισπανία, η Ιταλία και η Γαλλία έχουν εκφράσει ανησυχίες για ελλείψεις και τιμολογιακή σταθερότητα.

Η Ελλάδα, που δεν διαθέτει εθνικό σύστημα διαπραγμάτευσης (HTA) πλήρους ισχύος και εξαρτάται από την ευρωπαϊκή τιμή αναφοράς, θα είναι ιδιαίτερα εκτεθειμένη στις παγκόσμιες διακυμάνσεις.

Τι επιδιώκει πραγματικά ο Τραμπ; Ρυθμίσεις ή ανατροπή της φαρμακευτικής γεωπολιτικής;

Η φαρμακευτική πολιτική του Τραμπ δεν περιορίζεται στις τιμές. Στοχεύει και στην επαναφορά της φαρμακευτικής παραγωγής εντός ΗΠΑ, με απειλές επιβολής δασμών στις εισαγωγές και επίκληση λόγων εθνικής ασφάλειας. Αν αυτό επιτύχει, ενδέχεται να ενισχυθεί η αυτάρκεια των ΗΠΑ, εις βάρος των ευρωπαϊκών εργοστασίων, που σήμερα εξάγουν μεγάλο μέρος της παραγωγής στις ΗΠΑ.

Σε αυτό το σενάριο, ευρωπαϊκές φαρμακοβιομηχανίες –ακόμα και ελληνικές εταιρείες γενοσήμων– ίσως δουν μείωση της πρόσβασης στην πιο προσοδοφόρα αγορά του κόσμου. Από την άλλη, η ανατίμηση της παραγωγής στις ΗΠΑ μπορεί να προκαλέσει αυξήσεις τιμών διεθνώς, επηρεάζοντας και τους ευρωπαίους ασθενείς.

Μια νέα εποχή στις φαρμακευτικές ισορροπίες – και η Ελλάδα στη μέση

Η «πολεμική» των ΗΠΑ κατά των υψηλών τιμών φαρμάκων, με πρωτεργάτη τον Τραμπ, δεν είναι απλώς μια εσωτερική υπόθεση. Αν το αμερικανικό σύστημα αρχίσει να ακολουθεί τις αρχές της ευρωπαϊκής τιμολόγησης, οι παγκόσμιες ισορροπίες αλλάζουν. Κι αυτό σημαίνει ότι η Ευρώπη –και χώρες όπως η Ελλάδα– πρέπει να επαναπροσδιορίσουν τη θέση τους στο νέο αυτό περιβάλλον.

Αν δεν υπάρξει συντονισμένη ευρωπαϊκή απάντηση, η ελληνική φαρμακευτική πολιτική μπορεί σύντομα να βρεθεί με λιγότερες επιλογές, ακριβότερα φάρμακα και ακόμα πιο δύσκολες διαπραγματεύσεις.