“Ζούμε περισσότερο, αλλά όχι πάντα καλύτερα”: Πώς η Ευρώπη και η Ελλάδα χάνουν έδαφος στο προσδόκιμο ζωής – Τι μπορούμε να κάνουμε γι’ αυτό

Για δεκαετίες, το προσδόκιμο ζωής στην Ευρώπη αυξανόταν σταθερά, αντανακλώντας την πρόοδο στη δημόσια υγεία, την ιατρική και την πρόληψη. Ωστόσο, μια πρόσφατη μελέτη, που δημοσιεύθηκε στο The Lancet Public Health, αποκαλύπτει ότι αυτή η θετική πορεία έχει επιβραδυνθεί σημαντικά από το 2011 και μετά, με την πανδημία COVID-19 να επιδεινώνει περαιτέρω την κατάσταση.

Η εξέλιξη του προσδόκιμου ζωής (1990–2021) στην Ευρώπη και στην Ελλάδα: Τάσεις, προκλήσεις και ο ρόλος της πρόληψης

Ο Καθηγητής Επιδημιολογίας και Επαγγελματικής Υγιεινής του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας,  Γεώργιος Ραχιώτης, αναλύει τα ευρήματα της μελέτης, εστιάζοντας στις αιτίες θανάτου και τους παράγοντες κινδύνου που επηρέασαν το προσδόκιμο ζωής σε 20 ευρωπαϊκές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ελλάδας, από το 1990 έως το 2021.

Τρεις δεκαετίες σε αριθμούς

Η μελέτη ανέλυσε δεδομένα από 16 χώρες του Ευρωπαϊκού Οικονομικού Χώρου και τα τέσσερα έθνη του Ηνωμένου Βασιλείου. Κατά την περίοδο 1990–2011, όλες οι χώρες παρουσίασαν μέση ετήσια αύξηση στο προσδόκιμο ζωής κατά 0,23 έτη. Ωστόσο, από το 2011 έως το 2019, ο ρυθμός αύξησης μειώθηκε σε 0,15 έτη ετησίως, με εξαίρεση τη Νορβηγία, όπου η αύξηση επιταχύνθηκε ελαφρώς από 0,21 σε 0,23 έτη .

Η επιβράδυνση αυτή αποδίδεται κυρίως στη μείωση της προόδου στη μείωση των θανάτων από καρδιαγγειακά νοσήματα και κακοήθεις νεοπλασίες. Κατά την περίοδο 2019–2021, η πανδημία COVID-19 προκάλεσε περαιτέρω μείωση στο προσδόκιμο ζωής σε όλες τις χώρες, εκτός από την Ιρλανδία, την Ισλανδία, τη Σουηδία, τη Νορβηγία, τη Δανία και το Βέλγιο, όπου παρατηρήθηκε σταθερότητα ή μικρή αύξηση .

Οι «σιωπηλοί» δολοφόνοι: Παράγοντες κινδύνου

Οι κύριοι παράγοντες κινδύνου που συνέβαλαν στη μείωση του προσδόκιμου ζωής περιλαμβάνουν:

• Υψηλή συστολική αρτηριακή πίεση
• Ανθυγιεινή διατροφή
• Υψηλή LDL χοληστερόλη
• Κάπνισμα
• Υψηλός Δείκτης Μάζας Σώματος (BMI)
• Επαγγελματικοί κίνδυνοι
• Υψηλή κατανάλωση αλκοόλ
• Χαμηλή φυσική δραστηριότητα

Η έκθεση σε αυτούς τους παράγοντες διαφέρει μεταξύ των χωρών, με τάσεις αύξησης του υψηλού BMI και μείωσης του καπνίσματος να παρατηρούνται σε όλες τις χώρες κατά την περίοδο 1990–2021 .

Η περίπτωση της Ελλάδας: Προκλήσεις και ευκαιρίες

Στην Ελλάδα, το προσδόκιμο ζωής μειώθηκε την περίοδο 2019–2021, κυρίως λόγω της αυξημένης επίδρασης των λοιμώξεων του αναπνευστικού συστήματος που σχετίζονται με την COVID-19, αλλά και λόγω της έλλειψης προόδου στην πρόληψη των καρδιαγγειακών νοσημάτων και των κακοήθων νεοπλασιών.

Η μελέτη ανέδειξε επίσης υψηλά επίπεδα έκθεσης στο κάπνισμα στην Ελλάδα. Αυτό το εύρημα ενισχύεται από πρόσφατη πανελλαδική μελέτη του ΕΟΔΥ, η οποία ανέδειξε υψηλή συχνότητα καπνίσματος (39–40%) στον ελληνικό πληθυσμό, καθιστώντας την πρόληψη και τον έλεγχο του καπνίσματος ως μείζονα προτεραιότητα δημόσιας υγείας.

Η εφαρμογή προγραμμάτων δευτερογενούς πρόληψης/προσυμπτωματικού ελέγχου για κακοήθεις νεοπλασίες και καρδιαγγειακά νοσήματα, καθώς και η εντατικοποίηση πρωτοβουλιών πρωτοβάθμιας πρόληψης, είναι επιτακτικές ανάγκες για τη βελτίωση της υγείας του πληθυσμού.

Πολιτικές πρόληψης: Το κλειδί για ανθεκτικότητα

Οι χώρες που κατάφεραν να διατηρήσουν ή να αυξήσουν το προσδόκιμο ζωής μετά το 2011, όπως η Νορβηγία, η Ισλανδία, το Βέλγιο, η Δανία και η Σουηδία, το πέτυχαν μέσω της σταθερής μείωσης της θνησιμότητας από καρδιαγγειακά νοσήματα και νεοπλάσματα, υποστηριζόμενες από μειωμένη έκθεση σε σημαντικούς βλαπτικούς παράγοντες, πιθανώς μέσω αποτελεσματικών κυβερνητικών πολιτικών, σύμφωνα με σχετική μελέτη, με τίτλο: “Changing life expectancy in European countries 1990-2021”, που έχει δημοσιευτεί στο PubMed.

Αντίθετα, οι χώρες που παρουσίασαν τη μεγαλύτερη επιβράδυνση στον ρυθμό αύξησης του προσδόκιμου ζωής μετά το 2011 συνέχισαν να καταγράφουν τις μεγαλύτερες μειώσεις την περίοδο 2019–2021. Αυτό υποδηλώνει ότι οι κυβερνητικές πολιτικές που βελτιώνουν την υγεία του πληθυσμού ενισχύουν επίσης την ανθεκτικότητα των πληθυσμών και των χωρών σε μελλοντικές πιθανές κρίσεις δημόσιας υγείας.

Συμπεράσματα: Η πρόληψη ως επένδυση ζωής

Η μελέτη υπογραμμίζει την ανάγκη για ολοκληρωμένες πολιτικές δημόσιας υγείας που εστιάζουν στην πρόληψη και την αντιμετώπιση των βασικών παραγόντων κινδύνου. Η Ελλάδα, αντιμετωπίζοντας προκλήσεις όπως η υψηλή καπνιστική συνήθεια και η έλλειψη προόδου στην πρόληψη χρόνιων νοσημάτων, πρέπει να ενισχύσει τις προσπάθειες πρόληψης και να διασφαλίσει την πρόσβαση σε ποιοτικές υπηρεσίες υγείας για όλους.Η επένδυση στην πρόληψη δεν είναι μόνο θέμα υγείας, αλλά και κοινωνικής και οικονομικής ευημερίας. Μια υγιής κοινωνία είναι πιο ανθεκτική, παραγωγική και έτοιμη να αντιμετωπίσει τις προκλήσεις του μέλλοντος.