Ανάλυση: Πόσο εφικτή είναι η προσάρτηση της Γάζας-Επιπτώσεις για Νετανιάχου, Ισραήλ και Μέση Ανατολή

Σε μια κίνηση που ανατρέπει στρατηγικές ισορροπίες και πυροδοτεί νέα ερωτήματα γύρω από το τέλος του πολέμου στη Γάζα, ο Μπενιαμίν Νετανιάχου ανακοίνωσε ότι η επόμενη φάση των στρατιωτικών επιχειρήσεων του Ισραήλ θα αφορά την πλήρη κατάληψη της Λωρίδας της Γάζας. Πρόκειται για τη σαφέστερη δήλωση του πρωθυπουργού από την έναρξη του πολέμου τον Οκτώβριο του 2023, και παράλληλα μια στρατηγική μετατόπιση από τις χειρουργικές εισβολές σε ένα σχέδιο παρατεταμένης κατοχής, με βαθιές πολιτικές, στρατιωτικές και ανθρωπιστικές προεκτάσεις.

Το υπουργικό συμβούλιο του Ισραήλ ενέκρινε ομόφωνα το σχέδιο του στρατού για επέκταση των χερσαίων επιχειρήσεων, σε συνδυασμό με επιστράτευση δεκάδων χιλιάδων εφέδρων, κάτι που συνιστά την πιο σοβαρή κλιμάκωση από την έναρξη των εχθροπραξιών.

Αλλαγή στρατηγικής ή επικοινωνιακή επίθεση;

Ο ίδιος ο Νετανιάχου δήλωσε πως το νέο στάδιο της επιχείρησης «δεν θα μοιάζει με τα προηγούμενα» και πως η στρατηγική αλλάζει: από στοχευμένες εισβολές, περνά πλέον σε παρατεταμένη παραμονή επί του εδάφους, μια μορφή στρατιωτικής κατοχής που, μέχρι πρόσφατα, απέφευγε το Ισραήλ.

Το σχέδιο που παρουσίασε ο αρχηγός του γενικού επιτελείου Εγιάλ Ζαμίρ δεν εισάγει κάτι θεμελιωδώς καινούριο. Αντιθέτως, ανακυκλώνει τους κεντρικούς στόχους του πολέμου: εξάλειψη της Χαμάς, απελευθέρωση των ομήρων και ανάκτηση του πλήρους ελέγχου στη Λωρίδα της Γάζας. Ωστόσο, η διάχυτη φθορά και τα ανεπίλυτα στρατηγικά διλήμματα αφήνουν ερωτηματικά για το αν το Ισραήλ είναι σε θέση να υλοποιήσει μια τέτοια δέσμευση.

Ανθρώπινο και στρατιωτικό κόστος

Ο στρατιωτικός ανταποκριτής Αμίρ Μπαχμπούτ έθεσε το βασικό ερώτημα: μπορεί το Ισραήλ να διατηρήσει πολυάριθμες δυνάμεις σε έναν τόσο πυκνοκατοικημένο και ιδιαίτερα εχθρικό χώρο όπως η Γάζα, για μακρό χρονικό διάστημα; Οι απώλειες είναι ήδη ιδιαίτερα υψηλές – περισσότεροι από 600 Ισραηλινοί στρατιώτες έχουν σκοτωθεί μέχρι σήμερα. Σε περίπτωση ευρείας κλίμακας κατοχής, ο αριθμός αυτός αναμένεται να πολλαπλασιαστεί.

Η Γάζα έχει μετατραπεί σε μια ζώνη αστικού ανταρτοπόλεμου, με παγιδευμένα κτήρια, σήραγγες, ενέδρες και εκρηκτικούς μηχανισμούς, καθιστώντας τη «μια παγίδα» για οποιαδήποτε στρατιωτική δύναμη επιχειρήσει να επιβάλει πλήρη έλεγχο επί του εδάφους.

Όπως υποστηρίζει η εφημερίδα Haaretz, δεν πρόκειται απλώς για μια στρατιωτική επιχείρηση, αλλά για απόπειρα επανασχεδιασμού της γεωπολιτικής πραγματικότητας με χρήση βίας.

Η εσωτερική διάσταση: στρατός, κοινωνία και πολιτική κρίση

Η ισραηλινή κοινωνία δεν είναι ενωμένη γύρω από αυτή τη στρατηγική. Η παρατεταμένη θητεία των εφέδρων έχει προκαλέσει κοινωνική κόπωση, ενώ υπάρχουν σοβαρές διαμαρτυρίες για τη διαχείριση του πολέμου και τη διάρκειά του.

Επιπλέον, σύμφωνα με την οικονομική εφημερίδα Calcalist, μια πλήρης κατοχή θα απαιτούσε 60.000 έως 80.000 στρατιώτες, αριθμός πολύ δύσκολα προσιτός με βάση το τρέχον δυναμικό του στρατού.

Η επιστράτευση συνεχίζεται, αλλά είναι αμφίβολο αν οι εφεδρείες μπορούν να στηρίξουν έναν μακρύ πόλεμο φθοράς, ειδικά όταν το κόστος αυξάνεται, και η εμπιστοσύνη στο πολιτικό σύστημα υποχωρεί. Η αναλογία κόστους-οφέλους είναι εξαιρετικά δυσμενής, ακόμα και με τα δεδομένα του ισραηλινού στρατιωτικού δόγματος.

Ανθρωπιστικές επιπτώσεις και εκτοπισμοί

Το σχέδιο περιλαμβάνει, όπως διέρρευσε, τη μετακίνηση του άμαχου πληθυσμού προς τον νότο και την απογύμνωση της Χαμάς από τα διοικητικά της μέσα. Ο δημοσιογράφος Γιοάβ Ζεϊτούν εκτιμά ότι αυτό ισοδυναμεί με εκτοπισμό μεγάλου μέρους του πληθυσμού, είτε εντός της Λωρίδας είτε και προς τα σύνορα με την Αίγυπτο.

Αυτό ανοίγει τη συζήτηση για ένα εφιαλτικό σενάριο: τη δημιουργία μόνιμου εσωτερικού εκτοπισμού ή ακόμα και εξαναγκασμένης εξόδου εκατοντάδων χιλιάδων Παλαιστινίων, σε μια εξέλιξη που θα ενταφιάσει τις όποιες ελπίδες πολιτικής λύσης για δεκαετίες.

Το αγκάθι των ομήρων και οι πολιτικοί υπολογισμοί

Το μεγάλο ερώτημα παραμένει: Τι σημαίνει για τους Ισραηλινούς ομήρους μια απόφαση για πλήρη κατοχή; Ο ίδιος ο Μπαχμπούτ προειδοποιεί ότι ενδέχεται ο Νετανιάχου να είναι διατεθειμένος να θυσιάσει τις πιθανότητες απελευθέρωσής τους, εάν αυτό εξυπηρετεί έναν πολιτικό στόχο: να παρουσιαστεί ως «αμετακίνητος ηγέτης» σε μια εθνική κρίση.

Η Χαμάς, υπό πίεση, μπορεί να στραφεί σε ακραία σενάρια εκδίκησης, κάτι που καθιστά το πολιτικό κόστος απρόβλεπτο και πιθανόν μη αναστρέψιμο για το εσωτερικό του Ισραήλ.

Γεωπολιτικά ρίσκα και απουσία σχεδίου για την επόμενη μέρα

Ίσως το πιο σοβαρό ζήτημα είναι ότι δεν υπάρχει σαφές σχέδιο διακυβέρνησης της Γάζας σε περίπτωση που η Χαμάς εκλείψει ως οργανωτική δύναμη. Η εφημερίδα Maariv τονίζει ότι ο ισραηλινός στρατός δεν έχει παρουσιάσει κανένα απολύτως πολιτικό ή στρατιωτικό σχήμα διαχείρισης της Λωρίδας – παρά την πιθανότητα να παραμείνει εκεί επί μακρόν.

Χωρίς ένα εναλλακτικό καθεστώς, η στρατιωτική κατοχή μετατρέπεται σε μακροχρόνια εμπλοκή χωρίς ορατό τέλος, με τεράστιο κόστος, θνησιμότητα, αντίσταση και διεθνή καταδίκη.

Κατοχή χωρίς όραμα, νίκη χωρίς στρατηγική

Η ρητορική του Νετανιάχου γύρω από μια αποφασιστική νίκη ακούγεται όλο και περισσότερο επιθυμία παρά στρατηγική. Ο αναλυτής Έιμος Χαρέλ σημειώνει ότι πρόκειται για ένα πολεμικό σχέδιο χωρίς έξοδο, όπου τα όρια μεταξύ στρατιωτικού και πολιτικού στόχου συγχέονται επικίνδυνα.

Ο Χαρέλ προειδοποιεί ότι το σενάριο κατοχής μπορεί να διολισθήσει σε νέο βάλτωμα χωρίς σαφές αποτέλεσμα, επαναλαμβάνοντας το φιάσκο του Λιβάνου τη δεκαετία του ’80 ή την αναποτελεσματική δεύτερη Ιντιφάντα, με τον ισραηλινό στρατό εκτεθειμένο σε καθημερινή φθορά και διεθνή απομόνωση.

Ένα αδιέξοδο χωρίς πυξίδα

Η απόφαση για πλήρη κατοχή της Γάζας, όπως διατυπώνεται από τον Νετανιάχου, δεν αντανακλά μια ρεαλιστική εκτίμηση των δυνατοτήτων του Ισραήλ, αλλά περισσότερο ένα πολιτικό στοίχημα υψηλού ρίσκου.

Ο συνδυασμός στρατιωτικών αδυναμιών, εσωτερικών εντάσεων, διεθνούς απομόνωσης και ανθρωπιστικού κόστους καθιστά την επιλογή της κατοχής ένα σχέδιο χωρίς πυξίδα.

Το Ισραήλ φαίνεται να εισέρχεται σε μια νέα φάση του πολέμου, όπου η στρατιωτική υπεροχή δεν εγγυάται στρατηγική επιτυχία, και όπου η Γάζα δεν είναι πλέον απλώς ένα πεδίο μάχης, αλλά ο καθρέφτης μιας βαθύτερης πολιτικής αποτυχίας.