Ανάλυση-Ρουμανία: Εκλογικός σεισμός, βαθιά πολιτική κρίση σε αχαρτογράφητη ακροδεξιά στροφή

Η Ρουμανία εισέρχεται σε μία από τις πιο ασταθείς πολιτικές περιόδους της μετακομμουνιστικής της ιστορίας, μετά την ανατρεπτική έκβαση του πρώτου γύρου των προεδρικών εκλογών και τη συντριπτική επικράτηση του Τζόρτζε Σιμιόν, ηγέτη της ακροδεξιάς εθνικιστικής Συμμαχίας για την Επανένωση των Ρουμάνων (AUR). Η επίδοση του Σιμιόν, με ποσοστό 41%, όχι μόνο του εξασφάλισε την πρωτιά και την πρόκριση στον δεύτερο γύρο απέναντι στον ανεξάρτητο Νίκουσορ Νταν, αλλά πυροδότησε μια θεσμική και πολιτική κρίση κορυφούμενη με την παραίτηση του πρωθυπουργού Μαρσέλ Τσιολάκου, λίγες ώρες μετά την ήττα του κοινά υποστηριζόμενου υποψηφίου της κυβερνητικής συμμαχίας, Κριν Αντονέσκου.

Σπύρος Σιδέρης

Το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα (PSD) αποσύρθηκε από τον κυβερνητικό συνασπισμό, αποκηρύσσοντας τη συνέχιση μιας πολιτικής που, όπως τόνισε ο ίδιος ο Τσιολάκου, «δεν έχει πλέον λαϊκή νομιμοποίηση».

Η απόφαση του προσωρινού προέδρου της χώρας, Ιλίε Μπολοζάν, να αποδεχθεί την παραίτηση, ανοίγει τον δρόμο για τον διορισμό υπηρεσιακής κυβέρνησης ενόψει του δεύτερου γύρου των εκλογών στις 18 Μαΐου.

• Η αβεβαιότητα κυριαρχεί και η Ρουμανία βρίσκεται μπροστά σε μια ενδεχόμενη ιστορική ανατροπή: την ανάληψη της προεδρίας από τον εκπρόσωπο μιας ριζοσπαστικής πολιτικής πλατφόρμας που ενσαρκώνει την κοινωνική οργή, αμφισβητώντας τις παραδοσιακές πολιτικές δυνάμεις.

Η παραίτηση του Τσιολάκου δεν αποτελεί απλώς έναν θεσμικό αυτοματισμό. Είναι αποτέλεσμα της βαθιάς ρωγμής που αποκάλυψε η κάλπη: η κοινωνία αποδοκίμασε σύσσωμο το πολιτικό κατεστημένο. Η υποψηφιότητα του Αντονέσκου, κοινός εκλεκτός του PSD, του Εθνικού Φιλελεύθερου Κόμματος (PNL) και της Ένωσης Ούγγρων Δημοκρατών (UDMR), απέτυχε να πείσει, μένοντας στην τρίτη θέση με 20%, πίσω από τον Νταν που συγκέντρωσε 21%.

• Ήταν ένα αποτέλεσμα-ψήφος απόρριψης. Η συσσωρευμένη δυσαρέσκεια για τα σκάνδαλα διαφθοράς, την αδυναμία μεταρρυθμίσεων και τη γενικευμένη αίσθηση ότι οι κυβερνήσεις δεν εκπροσωπούν τα στρώματα που πλήττονται περισσότερο, εκφράστηκε μαζικά υπέρ του Σιμιόν, ο οποίος κατόρθωσε να εκμεταλλευτεί πλήρως την ατμόσφαιρα πολιτικής αγανάκτησης.

Η αποτυχία του Αντονέσκου δεν ήταν μεμονωμένο φαινόμενο. Αντιθέτως, αποτελεί την κορύφωση ενός κύκλου εκλογικής φθοράς για τα κλασικά κόμματα. Ο ίδιος ο ιδρυτής της οργάνωσης Code for Romania, Μπόγνταν Ιβανέλ, σχολίασε εύστοχα πως «τα αποτελέσματα των εκλογών επιβεβαιώνουν τον αργό αλλά βέβαιο θάνατο των υπαρχόντων κομμάτων», καλώντας τους ηγέτες του PSD, του PNL και του USR να αποσυρθούν από το προσκήνιο, αναγνωρίζοντας την απώλεια κοινωνικής αντιπροσώπευσης. Η παραίτηση Τσιολάκου εντάσσεται σε αυτήν τη γενική κατάρρευση: το κυβερνητικό σχήμα απονομιμοποιήθηκε πλήρως, όχι μόνο εκλογικά αλλά και πολιτικά.

Η νίκη του Σιμιόν δεν ήταν απλώς εκλογική επικράτηση. Ήταν εκλογικός σεισμός. Το 41% που συγκέντρωσε απέχει ελάχιστα από το όριο εκλογής από τον πρώτο γύρο και αποτελεί την υψηλότερη επίδοση ακροδεξιού υποψηφίου στην ιστορία της ρουμανικής δημοκρατίας. Η εκλογική του βάση είναι πολυσύνθετη: περιλαμβάνει λαϊκά στρώματα από αγροτικές περιοχές, απογοητευμένους νέους, ψηφοφόρους που επιλέγουν με όρους καταγγελίας και όχι προγράμματος, και σημαντικό ποσοστό της ρουμανικής διασποράς. Ο Σιμιόν κατάφερε να μετατρέψει τη θυμική αντίδραση σε συγκροτημένο εκλογικό ποσοστό και, κατά πολλούς, βρίσκεται ήδη με το ένα πόδι στο Προεδρικό Μέγαρο.

Η προοπτική νίκης του Νταν στον δεύτερο γύρο μοιάζει ιδιαίτερα δύσκολη. Η διαφορά των σχεδόν 1,9 εκατομμυρίων ψήφων είναι ιστορικά πρωτοφανής για δεύτερο γύρο και μόνο δύο φορές στο παρελθόν έχει ανατραπεί τόσο μεγάλο προβάδισμα, και ποτέ σε τέτοια έκταση. Ο Βίκτορ Πόντα, ο οποίος έλαβε 13% στον πρώτο γύρο, άφησε ανοιχτό το ενδεχόμενο να υποστηρίξει έναν εκ των δύο μονομάχων. Ωστόσο, είναι σχεδόν βέβαιο πως το μεγαλύτερο μέρος της εκλογικής του δύναμης θα ρεύσει προς τον Σιμιόν, προσθέτοντας ακόμα περισσότερα εμπόδια στην πορεία του Νταν.

Η μόνη ελπίδα του Νίκουσορ Νταν είναι η μαζική κινητοποίηση των αποστασιοποιημένων πολιτών, αυτών που δεν συμμετείχαν στον πρώτο γύρο. Η συμμετοχή ανήλθε σε 51,3%, ελαφρώς αυξημένη σε σχέση με το 2019, αλλά σε καμία περίπτωση δεν υποδηλώνει μαζική πολιτική συμμετοχή. Για να υπάρξει ελπίδα ανατροπής, απαιτείται ποσοστό άνω του 70%, κάτι που φαντάζει δύσκολο με βάση τις τελευταίες τάσεις.

Παρά τις δυσκολίες, ο Νταν έχει επιτύχει ήδη μια προσωπική υπέρβαση. Χωρίς την υποστήριξη ισχυρού κομματικού μηχανισμού, κατάφερε να ξεπεράσει πολιτικούς με ευρύτατη αναγνωρισιμότητα, όπως ο Αντονέσκου και ο Πόντα. Η βάση του είναι κυρίως φιλελεύθεροι, μορφωμένοι ψηφοφόροι των αστικών κέντρων, ιδίως του Βουκουρεστίου, όπου είναι και δήμαρχος. Η δυσκολία είναι ότι το ακροατήριό του είναι περιορισμένο και δύσκολα κινητοποιείται με συναισθηματικά συνθήματα.

Αντιθέτως, ο Σιμιόν έχει χτίσει ένα ευρύ δίκτυο υποστήριξης, που συνδυάζει λαϊκισμό, αντισυστημικό λόγο και εθνοκεντρική ρητορική. Ο λόγος του επικαλείται την πατρίδα, την τιμή, την ταπείνωση της ελίτ και εκμεταλλεύεται το κενό αντιπροσώπευσης που άφησαν τα παλιά κόμματα. Η εκλογή του δεν θα είναι απλώς αλλαγή προσώπου στην προεδρία. Θα συνιστά τομή: την είσοδο ενός πολιτικού με αντικοινοβουλευτικές θέσεις, φιλορωσικές αποχρώσεις και ρητορική μίσους, στον ανώτατο θεσμικό θώκο της χώρας.

• Στο μεταξύ, η παραίτηση Τσιολάκου και η αναμενόμενη διάλυση του κυβερνητικού συνασπισμού δημιουργούν πολιτικό κενό. Ο υπηρεσιακός πρωθυπουργός που θα διοριστεί, πιθανότατα από την τεχνοκρατία ή το προεδρικό περιβάλλον, δεν θα έχει επαρκή κοινοβουλευτική στήριξη. Η χώρα οδηγείται σε θεσμική παράλυση, ενώ το ενδεχόμενο πρόωρων βουλευτικών εκλογών παραμένει ανοιχτό.

Η πολιτική κρίση στη Ρουμανία ξεπερνά τις ισορροπίες προσώπων ή παρατάξεων. Είναι κρίση εμπιστοσύνης. Οι πολίτες έστειλαν ένα ηχηρό μήνυμα: δεν εμπιστεύονται πλέον τα παραδοσιακά κόμματα να τους εκπροσωπήσουν. Σε αυτό το πλαίσιο, ο Ρουμανία: Πολιτική κρίση μετά τον εκλογικό σεισμό – Η παραίτηση Τσιολάκου και η προέλαση του Σιμιόν