Συμφωνία ΗΠΑ-Ουκρανίας: Θολές οι ελπίδες για ειρήνη- Κερδισμένος ο Ζελένσκι- Τι λένε αναλυτές

ΗΠΑ και Ουκρανία υπέγραψαν στις 30 Απριλίου 2025 την πολυαναμενόμενη συμφωνία για τα ορυκτά, μετά από πολύμηλες δύσκολες διαπραγματεύσεις. Η συμφωνία προβλέπει τη σύσταση επενδυτικού ταμείου για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας, ενώ οι ΗΠΑ αποκτούν προνομιακή πρόσβαση στους φυσικούς πόρους της χώρας.Μπορεί ωστόσο η συμφωνία αυτή να αποτελέσει οιωνό εξελίξεων για τον τερματισμό του πολέμου στην Ουκρανία; Πιθανότατα όχι.

Η ιστορική συμφωνία ενισχύει τη γεωπολιτική θέση της Ουκρανίας, εδραιώνει τα αμερικανικά συμφέροντα στην περιοχή και αλλάζει τις ισορροπίες, χωρίς όμως να σηματοδοτεί το τέλος των συγκρούσεων, σύμφωνα με αναλυτές. 

Άλλωστε και ο Αμερικανός Αντιπρόεδρος Τζέι Ντι Βανς, προειδοποίησε ότι «ο πόλεμος στην Ουκρανία δεν πρόκειται να τερματιστεί σύντομα» στη διάρκεια συνέντευξής του στο τηλεοπτικό δίκτυο Fox News, χθες Πέμπτη (01.05.2025). 

«Σημαντική αλλά όχι καθοριστική»

Ο ειδικός αναλυτής του Skynews, Dominic Waghorn, χαρακτηρίζει τη συμφωνία σημαντική στιγμή σε αυτόν τον πόλεμο. Ενισχύει τους δεσμούς μεταξύ της Ουκρανίας και των ΗΠΑ, οι οποίες είχαν φθαρεί σε σημείο διάλυσης. Αλλά θα αυξήσει τις πιθανότητες για μια διπλωματική πρόοδο προς την ειρήνη; Πιθανώς όχι, εξηγεί ο αναλυτής.

Ωστόσο, δίνει στον Ντόναλντ Τραμπ ένα προσωπικό πολιτικό κίνητρο σε μια σύγκρουση που πάντα φαινόταν να θεωρεί ως λάθος κάποιου άλλου, πρόβλημα κάποιου άλλου και οικονομική καταστροφή για τους πόρους των ΗΠΑ.

Εκ πρώτης όψεως, πρόκειται για μια καθαρά οικονομική συμφωνία. Η Ουκρανία ήθελε να εξασφαλίσει ρητές εγγυήσεις για τη συνέχιση της στρατιωτικής υποστήριξης των ΗΠΑ. Οι λεπτομέρειες είναι λιγοστές, ωστόσο, η επίτευξη οποιασδήποτε συμφωνίας αποτελεί σημαντικό διπλωματικό επίτευγμα και για τις δύο πλευρές.

Σε κάποιο σημείο, η συμφωνία έμοιαζε με εκβιασμό, καθώς, σύμφωνα με τον Waghorn, οι ΗΠΑ φαινόταν να απαιτούν όλους τους ορυκτούς πόρους της Ουκρανίας σε αντάλλαγμα για τη συνέχιση της υποστήριξής τους. Ωστόσο, οι όροι της συμφωνίας φαίνονται πλέον λιγότερο επαχθείς.

Το κομβικό σημείο

Το πιο σημαντικό είναι ότι η κυβέρνηση Τραμπ δεν φαίνεται να ζητά εκ των υστέρων την επιστροφή των δισεκατομμυρίων που έδωσε η κυβέρνηση Μπάιντεν, μέσω αυτής της συμφωνίας εξόρυξης ορυκτών πόρων.

Οι όροι είναι ασαφείς και όχι λεπτομερείς, αλλά η συμφωνία φαίνεται να είναι περισσότερο μια μακροπρόθεσμη πρόταση για κοινή συνεργασία για το οικονομικό μέλλον της Ουκρανίας. Η Αμερική θα επενδύσει στην εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της Ουκρανίας, αλλά θα μοιραστεί και τα κέρδη μετά από χρόνια.

Η υπογραφή έρχεται σε μια κρίσιμη στιγμή για την Ουκρανία. Οι δυνάμεις της χάνουν έδαφος στο πεδίο της μάχης. Και οι προσπάθειες του Ντόναλντ Τραμπ να μεσολαβήσει για την ειρήνη φαίνονται σαφώς μονόπλευρες.

Η συμμόρφωση με αυτή τη συμφωνία ήταν απαραίτητη για τους Ουκρανούς.

Μικρές ελπίδες για ειρήνη

Η ουκρανική κυβέρνηση έχει στο παρελθόν υποστηρίξει ότι τα ορυκτά της κοιτάσματα είναι ένας από τους λόγους για τους οποίους η Δύση πρέπει να στηρίξει την Ουκρανία – ώστε να αποτραπεί η πιθανότητα να πέσουν αυτοί οι στρατηγικά σημαντικοί πόροι στα χέρια της Ρωσίας.

Οι ειδικοί συμφωνούν με αυτή την άποψη. Ο Λίαμ Πιτς και ο Χάμαντ Χουσεΐν, οικονομολόγοι της Capital Economics, έγραψαν σε σημείωμά τους την Πέμπτη ότι η συμφωνία «παρέχει κάποια διαβεβαίωση ότι η κυβέρνηση Τραμπ δεν σκοπεύει να εγκαταλείψει ολοκληρωτικά την Ουκρανία», καθώς θεμελιώνει αμερικανικά οικονομικά συμφέροντα στη χώρα.

Η συμφωνία ενισχύει τη θέση της Ουκρανίας, αλλά δεν φέρνει απαραίτητα πιο κοντά το τέλος του πολέμου, αφού είναι ανεξάρτητη από οποιεσδήποτε διαπραγματεύσεις με τη Ρωσία. Αυτές οι συνομιλίες φαίνεται να έχουν βαλτώσει, καθώς η Μόσχα συνεχίζει να απορρίπτει την πρόταση των ΗΠΑ για εκεχειρία 30 ημερών – μια πρόταση που η Ουκρανία είχε αποδεχθεί.

Στο μεταξύ, ο καταστροφικός πόλεμος συνεχίζεται με σφοδρότητα. Επτά άνθρωποι σκοτώθηκαν την Πέμπτη σε κατεχόμενη ουκρανική περιοχή, ενώ Ρώσοι και Ουκρανοί αξιωματούχοι αντάλλαξαν αλληλοκατηγορίες για την επίθεση.

Η Σέλμπι Μάγκιντ, αναπληρώτρια διευθύντρια του Ευρασιατικού Κέντρου του Atlantic Council, έγραψε σε σημείωμά της ότι η συμφωνία φέρνει τους Ουκρανούς «στην ισχυρότερη θέση τους έναντι της Ουάσιγκτον από τότε που ανέλαβε ο Τραμπ».

Bloomberg: «Μήπως ο Ζελένσκι είναι τελικά ο μάγος της διαπραγμάτευσης;»

Τη στρατηγική του Βολόντιμιρ Ζελένσκι στη σύναψη της συμφωνίας με τις ΗΠΑ του Ντόναλαντ Τραμπ για την εκμετάλλευση του ορυκτού πλούτου της Ουκρανίας εκθειάζει άρθρο γνώμης του Bloomberg.

Όπως αναφέρει ο Μαρκ Τσάμπιον, που καλύπτει θέματα Ευρώπης, Ρωσίας και Μέσης Ανατολής για το πρακτορείο, «ο Ζελένσκι ίσως θα έπρεπε να γράψει βιβλίο για την τέχνη της διαπραγμάτευσης», αφού η χώρα του βγαίνει ωφελημένη από το deal, καθώς ο Ουκρανός πρόεδρος κατάφερε να αντισταθεί στις αξιώσεις του Αμερικανού ομολόγου του.

Ο Ζελένσκι έδειχνε για κάποιο διάστημα να είχε πέσει έξω στους υπολογισμούς του υπερτονίζοντας το περασμένο φθινόπωρο τις διαθέσιμες για τους συμμάχους της χώρας του ευκαιρίες αναφορικά με την εκμετάλλευση των φυσικών πόρων της Ουκρανίας. Στόχος του ήταν, όπως σημειώνει το άρθρο, να προσελκύσει το ενδιαφέρον του γνωστού συναλλακτικού Τραμπ για την υπεράσπιση της Ουκρανίας και την εποχή εκείνη φάνταζε έξυπνο τέχνασμα. Στην πράξη, ωστόσο, λίγο έλειψε να τινάξει στον αέρα μια κρίσιμη για την επιβίωση της Ουκρανίας στρατιωτική σχέση με τις ΗΠΑ. To μερικό deal, που υπεγράφη, όμως, στην Ουάσιγκτον την Τετάρτη, δείχνει προσώρας να είναι μια καλή λύση για το Κίεβο.

Αν και δεν είναι γνωστοί επακριβώς οι όροι της συμφωνίας, απομένει να υπογραφεί ένα σημαντικό περαιτέρω «τεχνικό πρωτόκολλο», σύμφωνα με ουκρανικό ειδησεογραφικό πρακτορείο, στη γνώση του οποίου περιήλθαν τα έγγραφα. Μολαυτάτα, εφόσον η συμφωνία είναι όπως την περιγράφει η αντιπρόεδρος της κυβέρνησης του Ζελένσκι, Γιούλια Σβιριντένκο και η εφημερίδα Ukrainska Pravda, τουλάχιστον απέτρεψε την καταστροφή και θα μπορούσε εν μέρει να εξυπηρετήσει τον αρχικό σκοπό του Ουκρανού προέδρου.

Ο Ζελένσκι αντιστάθηκε στις νεοαποικιακές αξιώσεις του Τραμπ

Όπως σημειώνει το άρθρο γνώμης του Bloomberg δεν υφίστανται πλέον «οι νεοαποικιακοί όροι εκμετάλλευσης», που περιλαμβάνονταν σε προηγουμένως διαρρεύσαντα αμερικανικά σχέδια, τα οποία ο Τραμπ ανέμενε να υπογράψει ο Ζελένσκι στον Λευκό Οίκο τον Φεβρουάριο, και εξεμάνη όταν δεν συνέβη αυτό. Οι ΗΠΑ δεν θα έχουν νομική δικαιοδοσία επί του κοινού ταμείου που θα δημιουργηθεί, ούτε έχουν τον πλήρη έλεγχο, αλλά θα πρέπει να λαμβάνουν αποφάσεις με συναίνεση σε μια συμφωνία 50/50 και δεν θα κατέχουν κανένα περιουσιακό στοιχείο της Ουκρανίας. Στο ταμείο θα καταλήγουν μόνον τα έσοδα από μελλοντικές επενδύσεις.

Τι σημαίνει για την Ουκρανία η συμφωνία με τις ΗΠΑ για τον ορυκτό της πλούτο

Ούτε οι αμερικανικές εταιρείες θα έχουν δικαίωμα πρώτης άρνησης σε όλα τα πρότζεκτ, μια πρόνοια που θα αντέβαινε στα σχέδια της Ουκρανίας για ένταξη στην ΕΕ. Η συμφωνία, όπως περιγράφεται, περιλαμβάνει μάλιστα μια ρήτρα που επιτρέπει αναθεώρηση του deal της εάν αποδεχθεί ότι οι όροι του παραβιάζουν τις απαιτήσεις ένταξης στην ΕΕ.

Παράλληλα, όπως υπογραμμίζει ο αρθρογράφος, στο deal δεν υπάρχει αναφορά για αναδρομικές πληρωμές για τη στρατιωτική βοήθεια που έχουν ήδη παράσχει οι ΗΠΑ στην Ουκρανία, «ούτε κάποιο γελοίο ποσό ως προς το τι θα απαιτούσε αυτό (κάποια στιγμή ο Τραμπ έκανε λόγο για 350 δις. δολάρια ή και για 500 δισ. δολάρια – ποσό τετραπλάσιο του συνολικού πραγματικού)». Στο ταμείο δεν θα περιληφθούν πλέον ουκρανικές υποδομές. Υπάρχει μια λίστα 57 ορυκτών, περιλαμβανομένου του φυσικού αερίου, αλλά και πάλι, το ταμείο θα αντλεί και θα διανέμει έσοδα μόνον από άδειες εξόρυξης, που εκδίδονται μετά τη σύστασή του.

Ο Τραμπ ήθελε περισσότερα, μάλλον έκανε λάθος υπολογισμούς

Αυτό που φαίνεται να έχει προκύψει είναι μια συμφωνία που θα μπορούσε να παρέχει πολιτική κάλυψη στον Τραμπ για να επαναλάβει, εφόσον το επιλέξει, την αποστολή όπλων στην Ουκρανία με τη δημιουργία ενός μηχανισμού αποπληρωμής, χωρίς να καταστρέψει τον Ζελένσκι. Σύμφωνα με τους Ουκρανούς, οι ΗΠΑ μπορούν να προσθέσουν μελλοντικές παροχές όπλων ως κεφαλαιακές εισφορές στο ταμείο και μπορούν να αντλήσουν από αυτό κέρδη για να ανακτήσουν αυτές τις δαπάνες μετά από μια δεκαετία. Μέχρι τότε, όλα τα έσοδα θα διατίθενται για την ανοικοδόμηση της Ουκρανίας.

Είναι γνωστό ότι ο Τραμπ και η κυβέρνησή του ήθελαν περισσότερα. Σύμφωνα με το άρθρο, τα προηγούμενα σχέδια της συμφωνίας ήταν τόσο τιμωρητικά, που φαίνονταν σχεδιασμένα ώστε να περιέλθει ο Ζελένσκι σε μια θέση, όπου είτε θα απέρριπτε κατηγορηματικά την προσέγγιση, επιτρέποντας στον Τραμπ να διακόψει τις προμήθειες όπλων και να αναγκάσει την Ουκρανία σε συνθηκολόγηση, είτε θα το αποδεχόταν και θα αντιμετώπιζε την οργή των συμπατριωτών του. Όποιο και αν ήταν το σχέδιο, ο Τραμπ φαίνεται επίσης ότι έπεσε έξω στους υπολογισμούς του.

«Ο Ζελένσκι δεν έπεσε σε καμία από τις δύο παγίδες. Ακόμα και στη διάρκεια της ταπείνωσής του στο Οβάλ Γραφείο, κατάφερε με κάποιο τρόπο να μην υποχωρήσει. Ήταν μια στρατηγική πεισματάρικης επιμονής και ίσως χρειαστεί περισσότερη», σχολιάζει ο αρθρογράφος.

Τα σημεία όπου φαίνεται να βγαίνει κερδισμένη η Ουκρανία

Αυτό το τεχνικό πρωτόκολλο περιλαμβάνει μερικές από τις βασικές νίκες που υποστηρίζει ότι κατήγαγε η ουκρανική πλευρά, συμπεριλαμβανομένου του ζητήματος της νομικής δικαιοδοσίας και του 10ετούς κανόνα για την άντληση κεφαλαίων από το ταμείο από τις ΗΠΑ. Είναι κρίσιμα σημεία για να πειστούν η ουκρανική Βουλή και η κοινή γνώμη της χώρας ότι το deal θα τους βοηθήσει και δεν θα τους εκμεταλλευτεί η Ουάσιγκτον, έργο ήδη δύσκολο.

Ακόμα και όταν ολοκληρωθεί το deal, όμως, είναι ασαφές τι θα έχει επιτύχει αυτή η ταραχώδης διαπραγμάτευση. Αν και η Ουάσινγκτον την παρουσίασε ως μια συμφωνία, που θα συμβάλλει στην αποτροπή της ρωσικής επιθετικοτητας με την παρουσία αμερικανικών εταιρειών και προσωπικού σε περιοχές της Ουκρανίας, όπου θα γίνουν εξορύξεις, «είναι πιο ρεαλιστικό να το δούμε αυτό αντίστροφα», τονίζει το άρθρο, καθώς «το τι θα αποδειχθεί και τι θα κάνει η συμφωνία θα καθοριστεί σχεδόν εξ ολοκλήρου από το τι θα συμβεί στις συνομιλίες με τη Ρωσία και από το πώς θα αντιδράσει ο Τραμπ σε αυτές».

Και καταλήγει: «αν τερματιστεί γρήγορα ο πόλεμος τελειώσει γρήγορα, το νέο ταμείο ΗΠΑ-Ουκρανίας θα μπορούσε κάλλιστα να διαδραματίσει οικονομικό ρόλο. Ειδάλλως είναι απίθανο να γίνουν επενδύσεις και ο Τραμπ μπορεί είτε να αγνοήσει τη συμφωνία είτε – λιγότερο πιθανό – να την χρησιμοποιήσει για να επανεξοπλίσει την Ουκρανία. Το deal θα μπορούσε τουλάχιστον να χρησιμοποιηθεί ως κάλυψη για τη συνέχιση της κρίσιμης υποστήριξης των αμερικανικών υπηρεσιών πληροφοριών. Σε κάθε περίπτωση, εάν τα υπόλοιπα έγγραφα υπογραφούν όπως έχει προγραμματιστεί, ο Ζελένσκι και οι διαπραγματευτές του φαίνεται να έχουν εξουδετερώσει μια δυνητικά μοιραία διαμάχη».