Άρθρο Χ. Παπασωτηρίου με αφορμή τον θάνατο του Πάπα Φραγκίσκου: Προς τα πού θα πάει η Καθολική Εκκλησία

Με την εκλογή του νέου Πάπα το κονκλάβιο των καρδιναλίων θα επηρεάσει την μελλοντική πορεία της Καθολικής Εκκλησίας.  Η εκλογή όμως ενδέχεται να επηρεασθεί και από τις πρόσφατες γεωγραφικές τάσεις της.

Του Χαράλαμπου Παπασωτηρίου*

Ο Πάπας Φραγκίσκος ανέλαβε το 2013 έπειτα από τον Βενέδικτο ΙΣΤ, έναν βαθιά μορφωμένο θεολόγο που κρατούσε την Καθολική Εκκλησία σε συντηρητικές γραμμές. Ο Φραγκίσκος την πήγε σε πιο προοδευτικές κατευθύνσεις. Το ζήτημα είναι, πόση αλλαγή μπορεί να «χωνέψει» ένας αρχαίος θεσμός, το καθήκον του οποίου είναι να καθοδηγεί το ποίμνιό του σύμφωνα με αιώνιες θεολογικές έννοιες και αρχές.

Ο Φραγκίσκος ήταν διατεθειμένος να αγκαλιάσει περιθωριακά τμήματα του ποίμνιού του με βάση της αρχές «αγαπάτε αλλήλους» και «ουδείς αναμάρτητος». Δήλωσε χαρακτηριστικά: «Αν ένα άτομο είναι γκέι και αναζητά τον Θεό και έχει καλή θέληση, ποιος είμαι εγώ να το κρίνω;»  Ήταν επίσης διατεθειμένος να επανεξετάσει το ζήτημα της θείας κοινωνίας με άτομα διαζευγμένα και σε δεύτερο ή τρίτο γάμο. Στο θέμα αυτό υποθέτει κανείς ότι η θεολογία δεν είναι απόλυτα ξεκάθαρη, δεδομένου ότι η Ορθόδοξη Εκκλησία επιτρέπει έως τρεις γάμους.

Αντιδράσεις στον προοδευτισμό του Φραγκίσκου ήταν αναμενόμενες από καθολικούς επισκόπους στις ΗΠΑ, οι οποίες βιώνουν έντονη πόλωση σε κοινωνικά ζητήματα.  Αντιδράσεις όμως υπήρξαν και σε περιοχές της Αφρικής και της Ασίας, που σε ζητήματα ομοφυλοφιλίας είναι πίσω από την Ευρώπη και τις ΗΠΑ.

Οι τρεις τελευταίοι πάπες, που ήταν από την Πολωνία, τη Γερμανία και την Αργεντινή, έσπασαν το μονοπώλιο αιώνων των Ιταλών στον θρόνο της Άγιας Έδρας. Το να είναι ο πάπας Ιταλός είχε μια βάση. Ο πάπας πρώτα ήταν ο τοπικός επίσκοπος της Ρώμης και αργότερα εξελίχθηκε σε επικεφαλής μιας εκκλησίας παγκόσμιων διαστάσεων.

Εφόσον το ιταλικό μονοπώλιο έσπασε πρώτα με πάπες από άλλες ευρωπαϊκές χώρες και μετά εκτός Ευρώπης, τίθεται το ζήτημα αν ήρθε η ώρα για κάποιον από την Αφρική ή την Ασία, ηπείρους όπου ο Καθολικισμός έχει διευρύνει το ποίμνιό του. Οι καθολικοί των ΗΠΑ έχουν επίσης λόγω να διεκδικήσουν την εκλογή, στο μέτρο που είναι πιο θρήσκοι από τους καθολικούς στην Ευρώπη. 

Στο ζήτημα των ομόφυλων γάμων το Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ αποφάσισε το 2013 ότι είναι συνταγματικά κατοχυρωμένοι. Η απόφαση ήταν 5 προς 4, όπου δύο καθολικοί ήταν στην πλειοψηφία έναντι τεσσάρων καθολικών που τάχθηκαν εναντίον (περιέργως το εννεαμελές Ανώτατο Δικαστήριο των ΗΠΑ είχε τότε 6 καθολικούς και 3 εβραίους παρότι οι περισσότεροι Αμερικανοί είναι προτεστάντες).  Είναι αμφίβολο αν το ποίμνιο της Καθολικής Εκκλησίας στην Αφρική και την Ασία είναι έτοιμο να δεχθεί μια τέτοια μεταρρύθμιση.

 *Ο Χαράλαμπος Παπασωτηρίου είναι καθηγητής διεθνών σχέσεων και στρατηγικής στο Πάντειο και πρόεδρος του ΕΣ του Ινστιτούτου Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ)