Πολιτικό τοπίο σε “αχαρτογράφητα νερά”-Τι έχει γίνει από το 1990 και γιατί το σήμερα… “ξαφνιάζει”

Ουδέποτε στην πρόσφατη πολιτική ιστορία της χώρας η αντιπολίτευση δεν έμοιαζε τόσο αδύναμη όσο σήμερα. Στην καταγραφή που ακολουθεί θα διαπιστώσετε και μόνοι σας ότι αυτό που συμβαίνει στο πολιτικό σκηνικό του 2025 δεν έχει ξανασυμβεί ποτέ τα τελευταία 35 χρόνια κατά την οποία συνήθως το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης είχε την αδιαπραγμάτευτη αντιπολευτική πρωτοκαθεδρία.

Νίκος Γιαννόπουλος

1990-1993: Ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης σχηματίζει αυτοδύναμη κυβέρνηση μετά από τρεις συνεχείς εκλογικές αναμετρήσεις και το ΠΑΣΟΚ του Ανδρέα Παπανδρέου περνά στην αξιωματική αντιπολίτευση. Είναι μία άκρως πολωμένη περίοδος με τον πρώην Πρωθυπουργό κατηγορούμενο στο ειδικό δικαστήριο για το σκάνδαλο Κοσκωτά. Το ΠΑΣΟΚ, παρά το γεγονός ότι ο Παπανδρέου είναι σαφώς καταπονημένος από το πρόβλημα της υγείας του (είχε υποβληθεί σε λεπτή χειρουργική επέμβαση στο Λονδίνο το 1988), παραμένει σφριγηλό και πολύ δυνατό στα συνδικαλιστικά σωματεία κάτι που αποδεικνύεται κυρίως στην απεργία της ΕΑΣ όταν η κυβέρνηση ιδιωτικοποιεί τα αστικά λεωφορεία της Αθήνας. Εν τέλει το ΠΑΣΟΚ εκμεταλλεύεται άριστα την κυβερνητική φθορά του Μητσοτάκη και στις εκλογές του 1993 παίρνει στα χέρια του ξανά την εξουσία.

1993-1996: Μετά την ήττα της, η Νέα Δημοκρατία αλλάζει επικεφαλής και πλέον το τιμόνι πηγαίνει στα χέρια του Μιλτιάδη Έβερτ. Ο αείμνηστος πολιτικός δεν έχει το χάρισμα και το πολιτικό εκτόπισμα του Μητσοτάκη. Παρά το γεγονός ότι ο Ανδρέας Παπανδρέου, βαριά άρρωστος από το 1995, αποχωρεί από την Πρωθυπουργία τον Ιανούαριο του 1996 (αναλαμβάνει ο Κώστας Σημίτης) ο Εβερτ δεν μπορεί να εκμεταλλευτεί το μομέντουμ καθώς τα χρόνια της κυβερνητικής θητείας της Νέας Δημοκρατίας είναι ακόμη πρόσφατα. Στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 1996 ο Σημίτης νικά μάλλον εύκολα τον Εβερτ, η Νέα Δημοκρατία πάντως διατηρεί άκοπα ένα 38%. Βρισκόμαστε ακόμα στα χρόνια των παχαίων αγελάδων του δικομματισμού.

1996-2004: Επόμενος αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας (από το 1997) είναι ο Κώστας Καραμανλής, ανηψιός του ιδρυτή του κόμματος. Πρόκειται για νέο πολιτικό, με εμφανή ευφράδεια λόγου και ρητορικό χάρισμα. Η Νέα Δημοκρατία αρχίζει αμέσως το σφυροκόπημα στο ΠΑΣΟΚ του Κώστα Σημίτη το οποίο κατηγορεί, μεταξύ άλλων, για στενές σχέσεις με την τότε διαπλοκή. Ο Καραμανλής χάνει οριακά τις εκλογές του 2000 (σε μία βραδιά-θρίλερ) αλλά παίρνει άνετα τις εκλογές του 2004 κόντρα στον Γιώργο Παπανδρέου ο οποίος έχει εν τω μεταξύ διαδεχθεί τον Κώστα Σημίτη. Προφανώς η αντιπολιτευτική πρωτοκαθεδρία του Καραμανλή και της Νέας Δημοκρατίας δεν αμφισβητήθηκε ούτε στιγμή, η Αριστερά βρισκόταν ακόμα πολύ χαμηλά.

2004-2009: Η αντιπολίτευση που ασκεί το ΠΑΣΟΚ του Γιώργου Παπανδρέου στη Νέα Δημοκρατία και τον Καραμανλή αρχικά δεν πείθει. Η πρώτη κυβερνητική θητεία του νέου Πρωθυπουργού, αν και περιλαμβάνει εξαιρετικά δύσκολες στιγμές, όπως η φωτιά στην Ηλεία που στοίχισε δεκάδες ανθρώπινες ζωές, δεν θυμώνει τους πολίτες. Το ΠΑΣΟΚ μοιάζει να μην έχει καλό βηματισμό αλλά, όπως η παράδοση της μεταπολίτευσης προστάζει, έχει τον αντιπολιτευτικό έλεγχο. Ο Παπανδρέου, εν τω μεταξύ, κερδίζει την εσωκομματική μάχη του 2007 από τον Ευάγγελο Βενιζέλο και το 2009 επαναφέρει το ΠΑΣΟΚ στην εξουσία στις τελευταίες εκλογές κατά τις οποίες ο παραδοσιακός δικομματισμός άντεξε. Η μεγάλη κρίση όμως βρισκόταν προ των πυλών.

2009-2012: Η εφαρμογή του πρώτου μνημονίου από την κυβέρνηση του Γιώργου Παπανδρέου ρίχνει το ΠΑΣΟΚ σε εκλογικά τάρταρα. Η δημοσιονομική κατάσταση της χώρας και η πρωτοφανής, για τη Μεταπολίτευση, λαϊκή οργή οδηγεί σε πτώση τον Παπανδρέου τον οποίο διαδέχεται (χωρίς εκλογές) ο τραπεζίτης Λουκάς Παπαδήμος ο οποίος υποστηρίζεται από ΠΑΣΟΚ, Νέα Δημοκρατία και ΛΑΟΣ. Η κρίση εξαϋλώνει το ΠΑΣΟΚ, δημιουργεί όμως προβλήματα και στη Νέα Δημοκρατία του Αντώνη Σαμαρά. Την ίδια ώρα ο ΣΥΡΙΖΑ του Αλέξη Τσίπρα καραδοκεί. Στη διπλή κάλπη του 2012 συνέβη μία πρωτοφανέρωτη αλλαγή στα πολιτικά πράγματα της χώρας. Το δίπολο Νέας Δημοκρατίας-ΠΑΣΟΚ σπάει για πρώτη φορά από το 1977 και ο ΣΥΡΙΖΑ κερδίζει τη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης.

2012-2015: Ο ΣΥΡΙΖΑ εδραιώνεται και ασκεί πολύ σκληρή αντιπολίτευση στη μνημονιακή κυβέρνηση Νέας Δημοκρατίας-ΠΑΣΟΚ-Δημάρ.  Είναι πια η κυρίαρχη αντιπολιτευτική δύναμη και από τα μέσα του 2014 περίπου εν δυνάμει κυβέρνηση καθώς η φθορά από την εφαρμογή του δεύτερου μνημονίου δημιουργεί φυγόκεντρες τάσεις στον τότε κυβερνητικό συνασπισμό. Στον πρόσωπο του Αλέξη Τσίπρα πολλοί ψηφοφόροι βλέπουν τον άνθρωπο ο οποίος μπορεί να οδηγήσει τη χώρα σε δρόμους μακριά από τα μνημόνια και έτσι το 2015 γράφεται ιστορία. Για πρώτη φορά στην πολιτική ιστορία της χώρας ένα κόμμα που προέρχεται από την ανανεωτική αριστερά επικρατεί στις εκλογές και σχηματίζει κυβέρνηση (συνεργασίας με του ΑΝΕΛ). Την ίδια ώρα το ΠΑΣΟΚ κατρακυλά στο… 4%.

2015-2019: Οι απανωτές ήττες του Αντώνη Σαμαρά στις εκλογές του Ιανουαρίου του 2015 και στο δημοψήφισμα του Ιουλίου του ίδιου έτους καθώς και η νέα ήττα του υπηρεσιακού Βαγγέλη Μεϊμαράκη από τον Αλέξη Τσίπρα στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015 αναγκάζουν τη Νέα Δημοκρατία να εκλέξει νέο αρχηγό. Κόντρα στα προγνωστικά και μετά από μία θυελλώδη διαδικασία, την προεδρία κερδίζει ο Κυριάκος Μητσοτάκης. Με μεθοδικότητα αλλά και εκμεταλλευόμενος την μιντιακή υπεροπλία της Νέας Δημοκρατίας (ή την επικοινωνιακή καχεξία του ΣΥΡΙΖΑ, διαλέγετε και παίρνετε) ο νέος επικεφαλής της ελληνικής κεντροδεξιάς κερδίζει αμέσως έδαφος και από το 2016 προηγείται συνεχώς στις δημοσκοπήσεις. Δεν είναι απλά η κυρίαρχη αντιπολιτευτική δύναμη, δίνει την αίσθηση της κυβέρνησης εν ανομονή. Η άνετη νίκη της Νέας Δημοκρατίας στις βουλευτικές εκλογές του 2019 δεν εκπλήσσει κανέναν.

• 2019-2023: Ο ΣΥΡΙΖΑ του Αλέξη Τσίπρα βρίσκεται ξανά στη θέση της αξιωματικής αντιπολίτευσης με κύριο στόχο την αναδιοργάνωση του κόμματος και την επιστροφή του στην εξουσία.

Στην Κουμουνδούρου όμως κάνουν το ένα στρατηγικό λάθος πίσω από το άλλο.Η περιβόητη διεύρυνση προς το κέντρο δεν πείθει, στην πανδημία το κόμμα δείχνει να πατά σε δύο βάρκες, μία συστημική και μία αντισυστημική, οι εσωκομματικές έριδες θεριεύουν, ο ΣΥΡΙΖΑ έχει χάσει πια το νεανικό σφρίγος. Ετσι και αλλιώς, ο αρχηγός του έχει διατελέσει ήδη τέσσερα χρόνια Πρωθυπουργός. Ολα αυτά σε συνδυασμό με τη θηριώδη μιντιακή υπεροπλία της Νέας Δημοκρατίας οδηγούν στα, από κάθε άποψη, εκπληκτικά αποτελέσματα της διπλής κάλπης του 2023. Ο ΣΥΡΙΖΑ, αν και βρίσκεται στην αντιπολίτευση, καταποντίζεται στο 17%, η Νέα Δημοκρατία, τρεις μήνες μετά την τραγωδία των Τεμπών, αυξάνει τα ποσοστά της. Ουδέποτε έχει παρατηρηθεί ανάλογο φαινόμενο στην αντιπολίτευση. Ο Αλέξης Τσίπρας παραιτείται και ο ΣΥΡΙΖΑ αρχίζει να πορεύεται το δρόμο προς την καταστροφή.

2023-σήμερα

Είμαστε πλέον σε αχαρτογράφητα πολιτικά νερά με την αντιπολίτευση κατακερματισμένη όσο ποτέ τα τελευταία 50 χρόνια. Μετά τη λαίλαπα Κασσελάκη, ο ΣΥΡΙΖΑ περιορίζεται σε μονοψήφια ποσοστά στις δημοσκοπήσεις. Τα υπόλοιπα κόμματα που προήλθαν από τις συνεχείς διασπάσεις της Κουμουνδούρου (Νέα Αριστερά, Κίνημα Δημοκρατίας, Μέρα 25) βρίσκονται μεταξύ φθοράς και αφθαρσίας. Εξαίρεση αποτελεί η Πλεύση Ελευθερίας της Ζωής Κωνσταντοπούλου η οποία ανταμείβεται για την πολύ μαχητική στάση της στο ζήτημα των Τεμπών. Εν τω μεταξύ είχαμε, για πρώτη φορά μεταπολιτευτικά, αλλαγή εν κινήσει της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Ο πολυδιασπασμένος ΣΥΡΙΖΑ απώλεσε τον τίτλο τον οποίο, από αυτήν την πολιτική σπόντα, τον απέκτησε το ΠΑΣΟΚ του Νίκου Ανδρουλάκη. Κανένα όμως αντιπολιτευόμενο κόμμα δεν μπορεί να χτίσει αφήγημα πολιτικής ηγεμονίας. Η Πλεύση ναι μεν πέρασε δεύτερη αλλά φαίνεται ότι δεν διαθέτει τα φόντα να μείνει για πολύ στα ψηλά, το δε ΠΑΣΟΚ διάγει περίοδο εσωκομματικών τριβών και αμφισβήτησης της ηγεσίας.

Γι’ αυτό το λόγο την ίδια ώρα, η Νέα Δημοκρατία, παρά το γεγονός ότι βουλιάζει δημοσκοπικά, διατηρεί ακόμα την πρώτη θέση έστω και με ποσοστά της τάξης του 20%. Η κατάσταση αυτή δεν έχει προηγούμενο, άρα είναι πολύ δύσκολο να “διαβαστεί” ως προς την εξέλιξή της.