Ανάλυση: Εύθραυστη εξίσωση σταθερότητας στη Συρία

Η πρόσφατη τριμερής συνάντηση στη Ντόχα μεταξύ του Σύρου προέδρου Άχμεντ Αλ-Σαράα, του Ιρακινού πρωθυπουργού Μοχάμεντ Σία Αλ-Σουντάνι και του εμίρη του Κατάρ Ταμίμ μπιν Χαμάντ Αλ Θάνι, σηματοδοτεί μια νέα διπλωματική φάση για τη Συρία, σε μια χρονική στιγμή που η Δαμασκός παλεύει να αποκαταστήσει τη διεθνή της νομιμότητα και να εξασφαλίσει ελάφρυνση των δυτικών κυρώσεων. Η διπλωματική κινητικότητα του Σαράα, ο οποίος έχει αναλάβει τον προεδρικό θώκο μετά την ανατροπή του Άσαντ, υποδηλώνει μια προσπάθεια επανασύνδεσης με τον αραβικό περίγυρο, αλλά και την προσέγγιση με την Ουάσινγκτον, με στόχο την οικοδόμηση εμπιστοσύνης σε μια συγκυρία όπου η ασφάλεια της περιοχής κρέμεται από μια λεπτή κλωστή.

Σπύρος Σιδέρης

Η παρουσία του εμίρη του Κατάρ στη συνάντηση, όχι απλώς ως οικοδεσπότης αλλά ως ενεργός διαμεσολαβητής, δείχνει την προθυμία του Κατάρ να ανακτήσει τον περιφερειακό του ρόλο ως ουδέτερος διπλωματικός δίαυλος. Η ατζέντα περιλάμβανε την ενίσχυση των διμερών σχέσεων Συρίας – Ιράκ, τον σεβασμό της κυριαρχίας των δύο κρατών, αλλά και τη συνεργασία στον τομέα της ασφάλειας των συνόρων, ιδίως έναντι της απειλής του ISIS.

Παράλληλα όμως, οι Ηνωμένες Πολιτείες εμφανίζονται αποφασισμένες να αξιοποιήσουν την πολιτική μετάβαση στη Συρία για να επιβάλουν έναν δικό τους οδικό χάρτη. Σύμφωνα με την Washington Post, ο ειδικός απεσταλμένος του Ντόναλντ Τραμπ παρέδωσε στον υπουργό Εξωτερικών της Συρίας, Ασαάντ αλ Σιμπάνι, έναν κατάλογο 8 βημάτων που η Ουάσινγκτον θεωρεί προϋπόθεση για την οικοδόμηση εμπιστοσύνης και την έναρξη της αποκλιμάκωσης.

Μεταξύ αυτών των βημάτων συγκαταλέγεται η συγκατάθεση της Δαμασκού στις αμερικανικές αντιτρομοκρατικές επιχειρήσεις στο συριακό έδαφος, καθώς και η έκδοση δημόσιας δήλωσης στήριξης του διεθνούς συνασπισμού κατά του Ισλαμικού Κράτους. Επίσης, οι ΗΠΑ απαιτούν την απέλαση μελών παλαιστινιακών πολιτικών οργανώσεων, την απαγόρευση δραστηριοτήτων αυτών των ομάδων και γενικότερα την καθησυχαστική στάση απέναντι στο Ισραήλ. Αυτά τα αιτήματα, αν και παρουσιάζονται ως τεχνικά, φέρουν βαρύ πολιτικό φορτίο και αγγίζουν ευαίσθητες ισορροπίες στην ευρύτερη περιοχή.

Η συνάντηση του Αλ-Σαράα με τον Αλ-Σουντάνι στη Ντόχα δεν μπορεί να διαχωριστεί από αυτό το αμερικανικό πλαίσιο απαιτήσεων. Το Ιράκ, με το δικό του φορτισμένο παρελθόν και παρόν, εμφανίζεται ως κρίσιμος παράγοντας σταθεροποίησης της Συρίας, και ο πρωθυπουργός του επαναβεβαίωσε τη θέση του υπέρ μιας πολιτικής διαδικασίας χωρίς αποκλεισμούς και της προστασίας της θρησκευτικής και εθνοτικής πολυμορφίας. Η ευθεία αναφορά του Αλ-Σουντάνι στη στρατιωτική παρουσία της «σφετεριστικής οντότητας» παραπέμπει σαφώς στο Ισραήλ, αναδεικνύοντας την περιπλοκότητα του συριακού προβλήματος και την ανάγκη πολυμερούς προσέγγισης.

Από την πλευρά της, η νέα συριακή κυβέρνηση, σύμφωνα με τα λεγόμενα τόσο του Σαράα όσο και του Σιμπάνι, προσπαθεί να αναδείξει την ειλικρίνεια των προθέσεών της. Έχει ζητήσει την πλήρη άρση των κυρώσεων και καταγγέλλει ότι αυτές είναι πλέον αναχρονιστικές, δεδομένης της απομάκρυνσης του Άσαντ και της νέας πολιτικής ηγεσίας. Ωστόσο, η Ουάσινγκτον επιμένει σε συγκεκριμένα βήματα πριν ξεκινήσει οποιαδήποτε διαδικασία άρσης ή χαλάρωσης των μέτρων, χωρίς να προσδιορίζει χρονικό ορίζοντα, κάτι που παγώνει τις προσδοκίες στη Δαμασκό.

Η διπλωματική στρατηγική του Άχμεντ Αλ-Σαράα φαίνεται να κινείται σε δύο άξονες: από τη μία πλευρά, προσπαθεί να επανασυνδέσει τη Συρία με τον αραβικό κόσμο, ενισχύοντας τη συνεργασία με το Ιράκ, το Κατάρ και πιθανώς άλλα κράτη της περιοχής. Από την άλλη, επιχειρεί μια σταδιακή προσέγγιση με τη Δύση, αναγνωρίζοντας ότι η οικονομική ανάκαμψη της χώρας εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τη χαλάρωση των κυρώσεων.

Ωστόσο, αυτή η πολιτική ζυγαριά είναι εξαιρετικά εύθραυστη. Οι απαιτήσεις των ΗΠΑ κινούνται στη σφαίρα της πλήρους πολιτικής ελέγχου της νέας κυβέρνησης, ενώ η περιφερειακή σταθερότητα απαιτεί εσωτερική νομιμοποίηση και περιφερειακές ισορροπίες. Οι κινήσεις του Σαράα δείχνουν διπλωματικό ρεαλισμό, αλλά απομένει να φανεί εάν θα καταφέρει να διατηρήσει την πολιτική του αυτονομία, ενώ ικανοποιεί τις διεθνείς πιέσεις.

Το μέλλον της Συρίας θα εξαρτηθεί από το εάν αυτή η διπλωματική εξίσωση μπορεί να δώσει χειροπιαστά αποτελέσματα σε ένα περιβάλλον όπου η εμπιστοσύνη είναι σπάνιο αγαθό, και η επιβίωση εξαρτάται από λεπτές ισορροπίες μεταξύ εθνικής κυριαρχίας, περιφερειακής αποδοχής και διεθνούς πραγματισμού.