Από τον βανδαλισμό στην Εθνική Πινακοθήκη στην εποχή που η Ιερά Εξέταση απέσυρε ως…βλάσφημα τα έργα του Γκόγια- Η παρέμβαση της Ιεράς Συνόδου στην κυβέρνηση και οι απειλές στον χαράκτη

Η δημόσια συζήτηση σχετικά με τον βανδαλισμό έργων του χαράκτη Χριστόφορυ Κατσαδιώτη στην Εθνική Πινακοθήκη διαστρέφεται με έναν τρόπο που θα έπρεπε να προβληματίζει τους πάντες. Ο μεν πρόεδρος της Νίκης Δημήτρης Νατσιός υιοθέτησε την πράξη του βουλευτή του, λέγοντας ότι “κατανοεί” την αντίδρασή του, και επέμεινε στην βλασφημία που, κατ΄ αυτόν, εκπέμπουν τα έργα- σχόλιο πάνω στα έργα του Γκόγια.

Πολλοί δηλώνουν ότι “δεν τους άρεσαν τα έργα”, ή ακόμα ότι “προσβάλλουν την πίστη”, άποψη που ήρθε να νομιμοποιήσει και η Ιερά Σύνοδος με ανακοίνωσή της. Όμως, το εάν σε κάποιους αρέσουν ή όχι τα έργα είναι μία θέση που καμμία σχέση δεν έχει με την ελευθερία της έκφρασης και την ανεκτικότητα του πολιτισμού και του δημιουργού. Η Τέχνη δεν τίθεται σε δημοψήφισμα πριν εκτεθεί.

Όπως εκείνοι που έκαιγαν βιβλία ή εφημερίδες την δεκαετία του ’60 δεν είχαν δικαίωμα να το πράξουν, όπως καταγγέλθηκε η επίθεση των ταγμάτων εφόδου της Χρυσής Αυγής στο “Χυτήριο” για μία παράσταση (Corpus Christie) που θεώρησαν προσβλητική, όπως δέχτηκε επιθέσεις η εικαστικός Γεωργία Λαλέ για το έργο της με παραλλαγές της ελληνικής σημαίας, έτσι και τώρα το θέμα είναι ένα και είναι αδιαπραγμάτευτο για τις σύγχρονες κοινωνίες: η ελευθερία της έκφρασης απέναντι στις διάφορες εκδοχές του “ταλιμπανισμού”.

Ήδη, όπως αποκάλυψε, ο νομικός εκπρόσωπος της Εθνικής Πινακοθήκης Γ. Οικονομόπουλος, οι υπεύθυνοί της δέχονται απειλητικά τηλεφωνήματα και μέϊλ για την έκθεση μετά τον βανδαλισμό του βουλευτή Νίκου Παπαδόπουλου.

«Εκατοντάδες emails και εκατοντάδες τηλεφωνήματα, υβριστικά και απειλητικά έχουμε δεχθεί στην Εθνική Πινακοθήκη από την έναρξη της έκθεσης και μετά τον βανδαλισμό. Και τώρα πήρε θέση και η Διαρκής Ιερά Σύνοδος δυστυχώς με ανακοίνωσή της στην οποία ανέφερε ότι θα ενεργήσει τα δέοντα προς την Κυβέρνηση. Η άποψή μου ήταν ότι ο βουλευτής θα μπορούσε να προσφύγει ενώπιον της Δικαιοσύνης και να ζητήσει να ληφθούν μέτρα εάν προσβάλλεται η προσωπικότητά του. Θεωρώ όμως ότι δεν υπάρχει προσβολή προσωπικότητας, με την έννοια ότι όταν κάποιος προσβάλλεται έχει την επιλογή να μην έρθει σε επαφή με το έργο. Διότι εάν επιβάλλουμε μια γενική απαγόρευση και μια γενική λογοκρισία παραβιάζουμε το δικαίωμα στον πολίτη εκείνον που θέλει να δει τα έργα και δεν προσβάλλεται από αυτά», ανέφερε αρχικά στο iefimerida ο νομικός εκπρόσωπος της Εθνικής Πινακοθήκης κ. Γιώργος Οικονομόπουλος ο οποίος επισήμανε επίσης ότι απειλητικά και υβριστικά μηνύματα έχει λάβει και ο κ. Χριστόφορος Κατσαδιώτης δημιουργός των επίμαχων έργων τα οποία πέταξε στο έδαφος ο βουλευτής της Νίκης Νίκος Παπαδόπουλος.

«Μίλησα με τον κ Κατσαδιώτη και μου είπε ότι έχει δεχτεί απειλητικά και υβριστικά μηνύματα μετά τον βανδαλισμό από τον βουλευτή ο οποίος προσβλήθηκε. Αλλά θα μπορούσε ο βουλευτής να προσφύγει στην Δικαιοσύνη και όχι να βανδαλίσει το χώρο. Διότι από αυτή την έννοια οδηγούμε τους ανθρώπους αντί να προσφεύγουν στην Δικαιοσύνη να αυτοδικούν», πρόσθεσε ο κ. Οικονομόπουλος.

Η ανακοίνωση της Εθνικής Πινακοθήκης

Σήμερα Δευτέρα 10 Μαρτίου 2025 και ώρα 11.35 η Εθνική Πινακοθήκη-Μουσείο Αλεξάνδρου Σούτσου δέχθηκε επίθεση από τον βουλευτή του κόμματος «ΝΙΚΗ», κ. Νίκο Παπαδόπουλο, ο οποίος με τη συνδρομή ετέρου ατόμου επιτέθηκε σε τέσσερα έργα τέχνης του Χριστόφορου Κατσαδιώτη, με τίτλους: «Εικόνισμα 1ο», «Εικόνισμα 16ο», «Εικόνισμα 17ο», «Ο Άγιος Χριστόφορος». Τα έργα εκτίθενται στο Μεσοπάτωμα, στο πλαίσιο του προγράμματος «Ενδιάμεσος Χώρος», στην έκθεση με τίτλο Η Σαγήνη του Αλλόκοτου. Οι ανωτέρω τα απέσπασαν βίαια από τον τοίχο και τα πέταξαν στο δάπεδο με συνέπεια τη θραύση τους.

Μετά το συμβάν το Διοικητικό Συμβούλιο της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου συγκλήθηκε εκτάκτως και εξέδωσε την ακόλουθη ανακοίνωση:

Ο θεσμικός ρόλος της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου συνίσταται στη συλλογή, την προστασία, την ανάδειξη και την τεκμηρίωση της καλλιτεχνικής δημιουργίας.

Στο πλαίσιο αυτό και με σεβασμό στην ελεύθερη έκφραση της τέχνης, το Διοικητικό Συμβούλιο εκφράζει την εμπιστοσύνη του στη Διεύθυνση και υποστηρίζει το εγκεκριμένο καλλιτεχνικό της πρόγραμμα, διασφαλίζοντας τον διάλογο μεταξύ διαφορετικών τάσεων, ρευμάτων και καλλιτεχνικών απόψεων.

Καταδικάζουμε απερίφραστα κάθε πράξη βανδαλισμού, βίας και λογοκρισίας που πλήττει τη συνταγματικά κατοχυρωμένη ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης».

Παρέμβαση της Ιεράς Συνόδου

Χθες σε ανακοίνωσή της η Διαρκής Ιερά Σύνοδος ανέφερε σχετικά με την έκθεση «εξ αφορμής της εκθέσεως έργων ζωγραφικής με τίτλο «Η Σαγήνη του Αλλόκοτου – Ενδιάμεσος Χώρος», η οποία φιλοξενείται στην Εθνική Πινακοθήκη, η ΔΙΣ εξέφρασε την λύπη της για το περιεχόμενο συγκεκριμένων έργων της εν λόγω εκθέσεως και αποφάσισε να ενεργήσει τα δέοντα προς την Ελληνική Κυβέρνηση».

Αναμφίβολα ανοίγουν επικίνδυνες ατραποί. Εάν η Ιερά Σύνοδος, όπως και ένα πολιτικό κόμμα, απαιτεί την “αποκαθήλωση” έργων τέχνης, ή ακόμα περισσότερο νομιμοποιεί τους βανδαλισμούς, πού οδηγούμαστε; Και δη σε μία περίοδο που, διεθνώς, οι ακραίες απόψεις και η ίδια η ακροδεξιά αποκτούν επίφαση “κανονικότητας”.

Η ειρωνία της… Ιστορίας είναι πως ο ίδιος ο Φρανσίσκο Γκόγια, ο σπουδαίος καλλιτέχνης που σημάδεψε την ιστορία της Τέχνης, είχε βρεθεί ενώπιον της Ιεράς Εξέτασης για έργα του.

Ο θεσμικός ρόλος της Εθνικής Πινακοθήκης-Μουσείου Αλεξάνδρου Σούτσου συνίσταται στη συλλογή, την προστασία, την ανάδειξη και την τεκμηρίωση της καλλιτεχνικής δημιουργίας. Στο πλαίσιο αυτό και με σεβασμό στην ελεύθερη έκφραση της τέχνης, το Διοικητικό Συμβούλιο εκφράζει την εμπιστοσύνη του στη Διεύθυνση και υποστηρίζει το εγκεκριμένο καλλιτεχνικό της πρόγραμμα, διασφαλίζοντας τον διάλογο μεταξύ διαφορετικών τάσεων, ρευμάτων και καλλιτεχνικών απόψεων. Καταδικάζουμε απερίφραστα κάθε πράξη βανδαλισμού, βίας και λογοκρισίας που πλήττει τη συνταγματικά κατοχυρωμένη ελευθερία της καλλιτεχνικής έκφρασης”, δήλωσε (iefimerida) o κ. Κατσαδιώτης.

Η γυμνή μάχα

Η γυμνή μάχα (Ισπανικά: La maja desnuda) είναι μια ελαιογραφία που δημιούργησε ο Ισπανός καλλιτέχνης Φρανθίσκο Γκόγια μεταξύ 1796 και 1798. Το «ταίρι» του πίνακα είναι η ντυμένη μάχα (La maja vestida) και πιθανότατα σχεδιάστηκαν ως ζευγάρι. Ο όρος μάχα αποτελούσε κοινή ονομασία για τους Ισπανούς της εποχής, ανδρών (μάχο) και γυναικών (μάχα), χαμηλών κοινωνικών τάξεων που ξεχώριζαν με το εξεζητημένο ντύσιμό τους και τους τρόπους τους, που ζωγράφισαν αρκετοί ζωγράφοι.

Η γυμνή μάχα φιλοτεχνήθηκε για λογαριασμό του Μανουέλ Γοδόι, υπουργού και εραστή της βασίλισσας. Μόνο κάποιος πολύ ισχυρός όπως ο Γοδόι μπορούσε να αψηφήσει τις εκκλησιαστικές αρχές και να παραγγείλει ένα τέτοιο θέμα για την αίθουσα που αποτελούσε το ιδιαίτερο γραφείο του. Πιθανότατα, αμέσως μετά, το 1800, ο Γοδόι παρήγγειλε στον Γκόγια τη ντυμένη μάχα, έτσι ώστε να δείχνει στους καλεσμένους του είτε τον έναν πίνακα είτε τον άλλον, ανάλογα με την ιδιότητά τους και με τις απόψεις τους περί ηθικής. Στον ίδιο, εξάλλου, χώρο φιλοξενούνταν για ένα χρονικό διάστημα και η Αφροδίτη του Βελάσκεθ, την οποία είχε χαρίσει στον Γοδόι η Δούκισσα ντε Άλμπα. Παλαιότερα υπήρχε η, λανθασμένη, αντίληψη πως η εικονιζόμενη είναι η Δούκισσα της Άλμπα. Επίσης έχει εκφραστεί η άποψη ότι ίσως είναι η Pepita Tudó, που ήταν ερωμένη του Γοδόι από το 1797. Το 1808 ο πίνακας αναφέρεται, μαζί με τη ντυμένη μάχα στην απογραφή της ιδιοκτησίας του Γοδόι που έκανε ο Frédéric Quillet, πάκτορας του Χοσέ Βοναπάρτη. Αργότερα, το 1813, οι δύο γυναίκες περιγράφονται ως τσιγγάνες, στην απογραφή της ιδιοκτησίας του Γοδόι που κατασχέθηκε από τον βασιλιά Φερνάντο VII. Από το 1808 έως το 1813 το έργο βρισκόταν στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Σαν Φερνάνντο αλλά οι δύο πίνακες, Η γυμνή μάχα και Η ντυμένη μάχα κατασχέθηκαν μέχρι το 1836 και τον Νοέμβριο του 1815 Ο Γκόγια κλήθηκε από την Ιερά Εξέταση σε απολογία για τη «γυμνή γυναίκα στο κρεβάτι» που είχε ζωγραφίσει. Η υπόθεση τελικά θα «κουκουλωθεί» – πιθανώς χάρη σε παρέμβαση του Antonio Maria Galarza, μέλους του συμβουλίου της Ιεράς Εξέτασης και συγγενή της πεθεράς του γιου του, Χαβιέ -[3] αλλά από τότε η Ιερά Εξέταση θα παρακολουθεί στενά τις κινήσεις και τις καλλιτεχνικές δραστηριότητες του εβδομηντάχρονου πλέον Γκόγια. Το 1836 ο πίνακας επέστρεψε στην Ακαδημία Καλών Τεχνών του Σαν Φερνάνντο όπου και παρέμεινε μέχρι το 1901. Το έτος αυτό το έργο θα μεταφερθεί στο Μουσείο ντελ Πράδο, όπου βρίσκεται μέχρι σήμερα

Η ιστορία έφτασε και στον κινηματογράφο. Με τα «Φαντάσματα του Γκόγια» («Goya΄s ghosts») ο σκηνοθέτης Μίλος Φόρμαν ζουμάρει στην Ισπανία του 16ου αιώνα όταν η Καθολική Εκκλησία καταδυνάστευε τη χώρα και τα έργα του ζωγράφου Φρανσίσκο ντε Γκόγια (1746-1828) θεωρούνταν βλάσφημα προκαλώντας το μένος των κληρικών. Αρχικώς η ταινία σού δημιουργεί την παραπλανητική αίσθηση ότι στόχος των δημιουργών της είναι η ανάπτυξη μιας ιδεολογικής σύγκρουσης θρησκείαςτέχνης. « Οι φρικτές αυτές εικόνες μάς αποκαλύπτουν το πραγματικό …
Ενα από τα «Φαντάσματα του Γκόγια» έχει το πρόσωπο του Χαβιέρ Μπαρδέμ, ο οποίος στην ταινία του Μίλος Φόρμαν υποδύεται τον κληρικό Λορέντσο που μετατρέπεται σε αντιπρόσωπο του Ναπολέοντα Ενα από τα «Φαντάσματα του Γκόγια» έχει το πρόσωπο του Χαβιέρ Μπαρδέμ, ο οποίος στην ταινία του Μίλος Φόρμαν υποδύεται τον κληρικό Λορέντσο που μετατρέπεται σε αντιπρόσωπο του Ναπολέοντα
Μ ε τα «Φαντάσματα του Γκόγια» («Goya΄s ghosts») ο Μίλος Φόρμαν ζουμάρει στην Ισπανία του 16ου αιώνα όταν η Καθολική Εκκλησία καταδυνάστευε τη χώρα και τα έργα του ζωγράφου Φρανσίσκο ντε Γκόγια (1746-1828) θεωρούνταν βλάσφημα προκαλώντας το μένος των κληρικών.

Αρχικώς η ταινία σού δημιουργεί την παραπλανητική αίσθηση ότι στόχος των δημιουργών της είναι η ανάπτυξη μιας ιδεολογικής σύγκρουσης θρησκείαςτέχνης. « Οι φρικτές αυτές εικόνες μάς αποκαλύπτουν το πραγματικό πρόσωπο του κόσμου » λέει ο κληρικός Λορέντζο ( Χαβιέρ Μπαρδέμ ) για τα έργα του Γκόγια προτείνοντας την επιστροφή του κλήρου στις παλιές μεθόδους μαρτυρίων της Ιεράς Εξέτασης για την καταστολή όχι του προσωπικού ζωγράφου της βασιλικής αυλής αλλά των ιερόδουλων που ποζάρουν για αυτόν.