Τρία πέμπτα “παρά κάτι”

Η νέα μέθοδος επιλογής των μελών των Ανεξάρτητων Αρχών. Του Χαράλαμπου Ανθόπουλου, Καθηγητή Δικαίου και Διοίκησης ΕΑΠ.

Η απόφαση της Διάσκεψης των Προέδρων της Βουλής για τον διορισμό νέων μελών στο ΕΣΡ και την ΑΔΑΕ ελήφθη κατά προφανή παραβίαση του άρθρου 101Α παρ. 2 Συντ., το οποίο ορίζει ότι η επιλογή των μελών των Ανεξάρτητων Αρχών λαμβάνεται με πλειοψηφία των τριών πέμπτων των μελών του Κοινοβουλευτικού αυτού οργάνου. Η Διάσκεψη των Προέδρων της Βουλής αποτελείται πλέον από 27 μέλη, μετά την τελευταία αλλαγή του Κανονισμού της Βουλής. Τα τρία πέμπτα των 27 μελών είναι 16,2 μέλη.

Άρα για τον υπολογισμό του quorum, δηλαδή του αναγκαίου αριθμού των θετικών ψήφων για τη νομική εγκυρότητα της απόφασης για τον διορισμό των μελών των Ανεξάρτητων Αρχών, απαιτείται στρογγυλοποίηση. Στην περίπτωση αυτή η στρογγυλοποίηση γίνεται πάντοτε προς τα πάνω και όχι προς τα κάτω και τούτο διότι η αντίθετη λύση, δηλαδή η στρογγυλοποίηση προς τα κάτω θα οδηγούσε στην περικοπή του δεκαδικού μέρους του αριθμού 16, και αυτό θα μείωνε το κατώφλι της απαιτούμενης πλειοψηφίας κάτω από την συνταγματικώς οριζόμενη : Τα τρία πέμπτα των 27 μελών είναι τρία πέμπτα ακέραια, δηλαδή τουλάχιστον 17, όχι τρία πέμπτα «παρά κάτι», δηλαδή 16 (βλ. και τις άμεσες τοποθετήσεις των Καθηγητών Αντώνη Καραμπατζού και Ξενοφώντα Κοντιάδη· πρβλ. επί παρεμφερούς θέματος και την απόφαση υπ΄ αριθμ. 4694 της 5ης Σεπτεμβρίου 2012 του Ιταλικού Συμβουλίου της Επικρατείας· πάγια είναι και η αντίστοιχη κοινοβουλευτική πρακτική στη Ιταλία, τόσο στη Βουλή όσο και στην Γερουσία).

Από τη στιγμή που δεν συγκεντρώθηκαν 17 θετικές ψήφοι υπέρ της εισήγησης του Προέδρου της Βουλής, όφειλε ο ίδιος να κηρύξει άγονη την ψηφοφορία. Εφόσον αυτό δεν συνέβη, ο έλεγχος της νομιμότητας της ψηφοφορίας, από την άποψη της αριθμητικής, θα έπρεπε να γίνει από τον αρμόδιο Υπουργό Δικαιοσύνης για την έκδοση της πράξης διορισμού των νέων μελών της ΑΔΑΕ και τον αρμόδιο Υφυπουργό στον Πρωθυπουργό για την έκδοση της πράξης διορισμού των μελών του ΕΣΡ. Διότι όπως έλεγε ο Αριστόβουλος Μάνεσης, τον οποίο ο νυν Υπουργός Δικαιοσύνης ευτύχησε να έχει καθηγητή στη Νομική Σχολή του ΑΠΘ, οι αριθμοί του Συντάγματος δεν μπορούν να ερμηνευθούν με τη λογική του «περίπου». 

Εξάλλου, η απαίτηση αυξημένης πλειοψηφίας στο άρθρο 101Α παρ. 2 Συντ. τελολογικά ερμηνευόμενη επιρρωνύει  τη στρογγυλοποίηση προς τα πάνω αφού μόνο με έναν τέτοιο τρόπο υπολογισμού διασφαλίζεται η αρχή της μεγαλύτερης δυνατής συναίνεσης και αντιπροσωπευτικότητας κατά την επιλογή των προσώπων που στελεχώνουν τις Ανεξάρτητες Αρχές. Η μείωση με την αναθεώρηση του 2019 της υπεραυξημένης πλειοψηφίας των τεσσάρων πέμπτων στην αυξημένη πλειοψηφία των τριών πέμπτων αποσκοπούσε στην εκλογίκευση της αρχής της συναίνεσης, όχι στην κατάργησή της. Άλλωστε, εκείνη την εποχή δεν περνούσε από το μυαλό κανενός ότι θα βρισκόταν μια κοινοβουλευτική πλειοψηφία που θα παραβίαζε την ρύθμιση για τα τρία πέμπτα, για να πετύχει τη μονοκομματική συγκρότηση των Ανεξάρτητων Αρχών, όπως συνέβη με την επιλογή των νέων μελών του ΕΣΡ και της ΑΔΑΕ. 

Η μονοκομματική συγκρότηση του ΕΣΡ και της ΑΔΑΕ είναι αφ’ εαυτής αντισυνταγματική, διότι παραβιάζει την ίδια την έννοια των Ανεξάρτητων Αρχών και χτυπάει το καμπανάκι του κινδύνου για τη διολίσθηση της Ελλάδας σε ένα καθεστώς illiberal democracy στο οποίο θα υπάρχει ένα «υπερκυρίαρχο κόμμα» χωρίς θεσμικά αντίβαρα. 

Βέβαια, αν είμασταν στη γειτονική Ιταλία, μια τέτοια μεθόδευση δεν θα περνούσε απαρατήρητη από τον Πρόεδρο Σέρτζιο Ματαρέλα, ο οποίος σε μια λιγότερο σοβαρή περίπτωση, κατά την περίοδο της συγκυβέρνησης του Κινήματος των Πέντε Αστέρων και της Λέγκας, λειτούργησε πράγματι ως «φύλακας» του Συντάγματος υπενθυμίζοντας στην τότε Κυβέρνηση ότι το Σύνταγμα προστατεύει την ανεξαρτησία των Ανεξάρτητων Αρχών. 

Είναι επίσης αυτονόητο ότι, το εάν υπάρχει ή όχι η συνταγματικώς απαιτούμενη πλειοψηφία των τριών πέμπτων είναι θέμα που δεν ανήκει στα interna corporis της Βουλής τα οποία δεν ελέγχονται δικαστικά. Εδώ δεν έχουμε απλώς παραβίαση του Κανονισμού της Βουλής, αλλά παραβίαση μιας ρητής συνταγματικής πρόβλεψης (άρθρο 101Α παρ. 2 Συντ.) η τήρηση της οποίας υπόκειται σε δικαστικό έλεγχο (πρβλ. Γ. Γεραπετρίτη, Σύνταγμα και Βουλή, Πρόλογος Κ. Μαυριά, Αθήνα 2012, σ. 199-200, σ.231 επ.).

Άλλωστε, ο Κανονισμός της Βουλής αναπαράγει απλώς τη ρύθμιση του άρθρου 101Α παρ. 2 Συντ. για την πλειοψηφία των τριών πέμπτων (βλ. άρθρο 14 ΚανΒ). Το άρθρο 74 παρ.1  ΚανΒ στο οποίο γίνεται αναφορά για «παράλειψη του κλάσματος», όταν το Σύνταγμα ή ο Κανονισμός ορίζουν ποσοστό Βουλευτών δεν ισχύει ούτε θα μπορούσε να βρει αναλογική εφαρμογή στην περίπτωση της επιλογής των μελών των Ανεξάρτητων Αρχών από την Διάσκεψη των Προέδρων κατά το άρθρο 14 ΚανΒ.. Όχι μόνο γιατί το άρθρο αυτό (το 74 παρ.1 ΚανΒ), το οποίο επικαλούνται ορισμένοι νεόφυτοι συνταγματολογούντες, αναφέρεται αποκλειστικά σε ψηφοφορίες που λαμβάνουν χώρα στην Ολομέλεια ή στο Τμήμα διακοπής των εργασιών της Βουλής, αλλά και για τον λόγο ότι  η επιλογή των μελών των Ανεξάρτητων Αρχών είναι τυπικά κοινοβουλευτική, αλλά ουσιαστικά διοικητική πράξη και ως εκ της φύσεώς της αυτής ελέγχεται από το ΣτΕ. 

Με πιο απλά λόγια: Το πώς υπολογίζονται τα τρία πέμπτα στο άρθρο 101Α παρ. 2 Συντ. θα μας το πει τελικά το ΣτΕ, από το οποίο και θα κριθεί, εάν το Σύνταγμα είναι απλώς ένα Stük Papier, ένα κομμάτι χαρτί.

Αφήνω προς το παρόν ασχολίαστα δύο άλλα θέματα: Εάν η Διάσκεψη των Προέδρων έκανε έλεγχο της απαιτούμενης υψηλής επιστημονικής κατάρτισης των μελών του ΕΣΡ, ιδίως στον τομέα του Δικαίου των Μέσων Ενημέρωσης και των Νέων Τεχνολογιών της Πληροφόρησης, και το γεγονός της σύμπραξης της Νέας Δημοκρατίας με ένα κόμμα του οποίου ο Πρόεδρος έχει ταχθεί επανειλημμένως κατά του θεσμού των Ανεξάρτητων Αρχών. 

*Δημοσιεύτηκε στο Constitutionalism.gr