Οδυσσέας Ιωάννου στο libre: Η ζωή είναι γραμμική εξίσωση με ακανόνιστες τελείες

Είναι συνυφασμένος με τη φωνή, που, για πολλά χρόνια, άνθρωποι κι άνθρωποι περίμεναν να ακούσουν κάθε απόγευμα, στο ραδιόφωνο. Η βαθιά, ψύχραιμη φωνή, αυτή που περιείχε έναν εντελώς δικό της ρομαντισμό. Η φωνή που περιείχε τη ζωή, που μπορούσαμε να αγγίξουμε.

Αναφέρομαι στον Οδυσσέα Ιωάννου, που από τις αρχές τις δεκαετίας του ’90, υπάρχει στο χώρο του ελληνικού τραγουδιού, με τρόπο καταλυτικό. Κυρίως γιατί γύρω του συγκέντρωνε και συγκεντρώνει ανθρώπους «ικανούς να θέλουν και να παράγουν ομορφιά».

Τον Νοέμβριο, οι δικοί του άνθρωποι θα είναι στο Christmas Theater για μια μοναδική συναυλία – γιορτή, γι’ αυτά τα γεμάτα τριάντα χρόνια, που ο ίδιος γράφει λόγια για τραγούδια. Όμορφο να θυμάται κανείς, να τιμά και να ελπίζει στα επόμενα που θα έρθουν.

Συνέντευξη

-Κύριε Ιωάννου, μετράτε τριάντα χρόνια διαρκούς παρουσίας στο χώρο της τέχνης, γενικότερα. Δίπλα στο όνομά σας υπάρχουν οι εξής προσδιορισμοί: Ποιητής, συγγραφέας, χρονογράφος, στιχουργός, ραδιοφωνικός παραγωγός. Ποιον αισθάνεστε γενεσιουργό σας τόπο; Και σε ποιαν ιδιότητα είστε πιο κοντά;

H μήτρα ήταν το ελληνικό τραγούδι, που το αγάπησα από μικρός, κολλημένος σε ένα ραδιόφωνο κι αργότερα σε κασέτες. Στο τραγούδι, βρήκα ένα σπίτι, κάτι να αισθάνομαι ασφαλής. Χαίρομαι που κατάφερα να το συνδυάσω με το γράψιμο, που το αγάπησα επίσης από μικρός. Δεν υπάρχει κάποια ιδιότητα, που αισθάνομαι μονίμως πιο κοντά.

Eίναι πάντα ανάλογα με την εποχή και με το τι καταπιάνομαι κάθε φορά. Όταν πρέπει να γράψω έναν δίσκο, στιχουργός, όταν πρέπει να γράψω κείμενα, κειμενογράφος, όταν είμαι σε ένα ραδιοφωνικό στούντιο, ραδιοφωνικός παραγωγός.

-Τριάντα χρόνια λόγια για τραγούδια: Μια διαδρομή, όπου η αλληλουχία των σταθμών της έγινε απλά, φυσικά, μοιραία. «Η νοσταλγία είναι πέτρα στο λαιμό» (δικά σας λόγια), από την άλλη, όμως, αυτά τα χρόνια είναι κυρίως οι άνθρωποι, που συναντήσατε. Από αυτό το παρόν που ζούμε, πώς κοιτάζετε ό,τι πέρασε;

Είμαι άνθρωπος, που δεν νοσταλγεί σχεδόν ποτέ. Δεν εξιδανικεύω εποχές και δεν μου αρέσει να κάνω «ταμείο» στηΝ ζωή μου. Η αλήθεια βέβαια είναι πως το τελευταίο καιρό, μέσα σε ένα τοπίο, που η βαρβαρότητα υπάρχει παντού γύρω μας, θυμάμαι κάποιες φορές τις δεκαετίες της ξεγνοιασιάς.

Τότε που φαινόταν πως όλα μπορούν να γίνουν, όλα μπορούμε να τα καταφέρουμε. Η μεγαλύτερη περιουσία είναι οι άνθρωποι. Τίποτα δεν είναι σημαντικότερο. Ευλογήθηκα με σημαντικές φιλίες κι ανθρώπους. Με το τίμημα βέβαια του σπαραγμού για την απώλειά τους.

-Όταν ξεκινούσατε, πολύ νέος, να γράφετε, αναρωτηθήκατε τότε γι’ αυτή την ευκολία σας, ας πούμε, με τον λόγο, για την οξυδερκή σας παρατήρηση, την ευαισθησία; Θυμάστε τον εαυτό σας να οργανώνει τους στόχους, την επόμενη μέρα;

Ποτέ δεν είχα στρατηγική και στόχους. Είχα επιθυμίες, αλλά εκείνες δεν έφταναν μέχρι την οργάνωση, το πλάνο, το σχέδιο. Άκουσα τις επιθυμίες μου και προς τα εκεί πήγαινα πάντα. Τις πρόδωσα, βέβαια, πολλές φορές από ανάγκη.

Δεν είναι εύκολο να ακολουθείς πάντα τα «θέλω» σου, όταν είσαι υπόλογος σε δικούς σου ανθρώπους.

Όταν κι εκείνοι περιμένουν κάτι από εσένα. Προσπάθησα να ισορροπήσω ανάμεσα στα δύο, γιατί δεν αποφεύγω την ευθύνη. Την αναλαμβάνω, όπου που μού αναλογεί.

-Έχετε πει ότι μεγάλο σας απωθημένο είναι η Βίκυ Μοσχολιού. Θα σας κατανοούσε, σε κάποιο βαθμό, ένας έφηβος, ένας άνθρωπος είκοσι ετών, αν του εκφράζατε, σήμερα, μια τέτοια σκέψη;

Μάλλον όχι κι αν ναι, θα ήταν εξαίρεση. Λογικό είναι. Η κάθε γενιά έχει τους ήρωές της. Αν αγαπήσει το ελληνικό τραγούδι πάντως, μπορεί στα είκοσι να μην ξέρει την Μοσχολιού, αλλά ως τα τιράντα θα την έχει αγαπήσει.

-Θέματα επικαιρότητας και τεράστιας ιστορικής σημασίας, κάποτε, γεννούσαν ποιητές. Τι συμβαίνει σήμερα;

Κάθε εποχή έχει τις φωνές της, αλλά δεν είναι ίδια ούτε η λειτουργία τους ούτε η διείσδυσή τους. Όλες οι φωνές κατακερματίζονται μέσα στο χάος της πληροφορίας και των ερεθισμάτων, που έρχονται από παντού. Είναι πολύ δύσκολο να υπάρξει κοινός λόγος, όπως παλαιότερα. Ακριβώς όπως είναι δύσκολο να γίνει ένα τραγούδι πανεθνικό σουξέ, θα είναι αγαπημένο σε μία μερίδα ανθρώπων.

Από την άλλη, έχουμε παρεξηγήσει τον ρόλο της τέχνης. Η τέχνη δεν δημιουργεί την ιστορία. Αυτό το κάνουν οι άνθρωποι με τους αγώνες τους. Ο καλλιτέχνης προσπαθεί να διατηρήσει ζεστά κάποια αισθήματα. Να εστιάσει στα καλά στοιχεία του πυρήνα μας, και ίσως αργότερα να καταγράψει αυτό που θα συμβεί. Δεν το δημιουργεί όμως.

-Πώς είναι δομημένη, πια, η συγγραφική σας ρουτίνα; Υπάρχουν θεματικές που προσπερνάτε, ενώ άλλοτε, τέτοιες θεματικές ήταν κυρίαρχη δεξαμενή έμπνευσης;

Δεν υπάρχει κάποιος κανόνας και δεν έχω συγγραφική ρουτίνα. Μπορεί να υπάρξουν και μήνες δίχως να γράψω τίποτα και κάποιοι άλλοι, που δεν θα σηκώσω κεφάλι. Δεν έχω ποινικοποιήσει, αλλά ούτε και θεοποιήσει κάποιες θεματικές. Γράφω για το τι με καίει κάθε φορά, αν και η αλήθεια είναι πως όλα τα τραγούδια του κόσμου έχουν γραφτεί για καμιά δεκαριά αιτίες με ανάλογες αφορμές. Δεν είναι περισσότερες.

-Η προγραμματισμένη συναυλία για τον Νοέμβριο, με τους στενούς σας φίλους και συνεργάτες να σας τιμούν, εμπεριέχει και την ολοκλήρωση ενός κύκλου και την έναρξη μιας καινούριας εποχής; Τι σημαίνει για εσάς αυτή η μεγάλη συνάντηση, γιορτή, θα έλεγα;

Όχι, δεν σηματοδοτεί τίποτα και δεν  ολοκληρώνει κάποιον κύκλο. Γενικά θεωρώ πως η ζωή μας είναι μια γραμμική εξίσωση -με αρκετές ακανόνιστες τελείες κάποιες φορές- και το κάθε λεπτό προετοιμάζει το επόμενο. Είναι μία γιορτή και μία συνάντηση, με αφορμή έναν στρογγυλό αριθμό, το «30».  Όσοι τραγουδιστές θα έρθουν, με συγκίνησαν πολύ με την άμεση προθυμία τους και διαθεσιμότητα. Μας ενώνουν, πέρα από τα κοινά μας τραγούδια, και πολλές στιγμές ζωής. Θα είναι μια όμορφη στιγμή επάνω στην γραμμή των στιγμών.

-Διανύουμε έναν Σεπτέμβρη, με καθημερινά τραγικά συμβάντα. Έναν Σεπτέμβρη που διαδέχθηκε το πιο καταστροφικό καλοκαίρι. Ένας ρεαλιστής πώς πρέπει να σταθεί απέναντι σε όσα συμβαίνουν και σε όσα θα συμβούν.

Αισθάνομαι πως είμαστε παρατημένοι από κράτος και πολιτεία. Δεν τα περιμένω όλα από εκείνους, πιστεύω στην αυτοοργάνωση. Όμως είναι τραγική η εγκατάλειψη, που αισθάνεται πια ένας πολίτης. Ένα ελλιπέστατο πολιτικό προσωπικό δίχως όραμα, δίχως νοιάξιμο και δυστυχώς δίχως ικανότητες. Νιώθω πως διαχειρίζεται τα κοινά το πιο ατελές κομμάτι του εαυτού μας. Η χειρότερη εκδοχή μας. 

-Υπάρχουν άτυχες γενιές;

Η κάθε γενιά οφείλει να ζήσει με τα υλικά της εποχής της και να τα κάνει καλύτερα. Δεν έχει άλλη επιλογή, είναι μονόδρομος. Σε κάποιες ακραίες περιπτώσεις, όμως, ναι, υπάρχουν άτυχες γενιές. Γιατί πώς αλλιώς να χαρακτηρίσεις- για παράδειγμα- εκείνους που στα είκοσί τους έζησαν τον πρώτο παγκόσμιο πόλεμο και στα σαράντα τους τον δεύτερο;

-Αξίζει το κυνήγι της ουτοπίας, κύριε Ιωάννου;

Αξίζει να κοιτάς προς την καλύτερη εκδοχή του εαυτού σου, ακόμη κι αν αυτό δεν θα το καταφέρεις ποτέ. Το να ονειρεύεσαι την ουτοπία δεν σε καθιστά έναν παραιτημένο, δίχως επαφή με την πραγματικότητα, που αναλώνει την ζωή του στο να κρίνει τους άλλους και να τα βλέπει όλα μαύρα. Είναι στάση σώματος το να ονειρεύεσαι.

Το όνειρο δεν δικαιώνεται μόνο όταν πραγματωθεί. Δικαιώνεται από την στιγμή, που το πρωτοσχηματίζεις. Αποδεικνύει πως είμαστε ακόμη ικανοί να θέλουμε και να παράγουμε ομορφιά. Καθόλου αυτονόητο και καθόλου δευτερεύον.