Ρίσι Σούνακ: Μπρος γκρεμός και πίσω ρέμα – Ανάλυση από τους New York Times

Ο Ρίσι Σούνακ μπορεί να δηλώσει ξεδιάντροπα «σας τα έλεγα εγώ», αναφέρουν σε ανάλυσή τους οι Times της Νέας Υόρκης.

Και αυτό γιατί σε όλη τη διάρκεια του καλοκαιριού, ο πρώην υπουργός οικονομικών της Βρετανίας και νυν πρωθυπουργός της, προειδοποιούσε ότι οι οικονομικές πολιτικές της Λιζ Τρας θα ήταν καταστροφικές, κατά τη διάρκεια της κούρσας τους για το πρώτο αξίωμα της χώρας. 

Ήδη από το πρώτο τους τηλεοπτικό debate, είχε περιγράψει τα σχέδιά της ως «παραμύθια», ενώ μέχρι τις τελευταίες ημέρες του αγώνα του για την πρωθυπουργία επέμενε ότι «δεν μπορούσε να δει» πώς οι φοροαπαλλαγές της θα μπορούσαν να συνδυαστούν με τις δαπάνες που πρότεινε.

Η εκδίκηση του απαισιόδοξου

Στη διάρκεια των έξι τελευταίων εβδομάδων, ο Σούνακ παρέμεινε σιωπηλός καθώς οι προβλέψεις του για την οικονομία έβγαιναν αληθινές με ραγδαίους ρυθμούς.

Οι επενδυτές αγχώθηκαν από τις εκτεταμένες φοροαπαλλαγές της Τρας, σε συνδυασμό με την αύξηση των δανείων της χώρας.

Η λίρα κατέγραψε ελεύθερη πτώση. Τα κόστη δανεισμού της κυβέρνησης εκτοξεύτηκαν.

Η αγορά ενυπόθηκων στεγαστικών δανείων τραντάχτηκε. Και η Κεντρική Τράπεζα αναγκάστηκε να παρέμβει. Έπειτα από μόλις 44 ημέρες στην πρωθυπουργία, η Τρας παραιτήθηκε την περασμένη εβδομάδα υπό το βάρος της κατάρρευσης της οικονομικής της ατζέντας.

Η σχετικά απαισιόδοξη στάση που τήρησε ο Σούνακ στη διάρκεια του καλοκαιριού, προειδοποιώντας για τον πληθωρισμό και την ανάγκη προσκόλλησης σε μια συντηρητική οικονομική πολιτική ίσως του κόστισε την ευκαιρία να γίνει πρωθυπουργός τον περασμένο Σεπτέμβριο.

Όμως, δυο μήνες αργότερα, ήταν ακριβώς αυτά τα χαρακτηριστικά και οι ακριβείς προβλέψεις του για τις επιπτώσεις του προγράμματος της Τρας που του άνοιξαν τον δρόμο για το ανώτατο αξίωμα της Βρετανίας.

Πρωθυπουργός με λίγους μήνες καθυστέρηση

Αφού και ο Μπόρις Τζόνσον, ο πρώην πρωθυπουργός, παραιτήθηκε από τη διεκδίκηση του αξιώματος την Κυριακή, ο Σούνακ κατοχύρωσε τη θέση του φαβορί – και μετά την αποχώρηση της Πένι Μόρντοντ από την κούρσα τη Δευτέρα, ανήλθε στον πρωθυπουργικό θώκο με… λίγους μήνες καθυστέρηση.

«Είναι ξεκάθαρο ότι έχει το τεράστιο πλεονέκτημα» να μπορεί να πει ότι όλοι γνώριζαν, λέει στους Times η Τζιλ Ράτερ, πρώην δημόσιος υπάλληλος και νυν ερευνήτρια στο Ινστιτούτο Διακυβέρνησης με έδρα το Λονδίνο.

«Προφανώς πολλοί άνθρωποι πλέον σκέφτονται ότι είχε δίκιο και η Τρας έχει άδικο και ότι αυτό αποδείχθηκε στην πράξη», συνεχίζει. «Η Βρετανία πλήρωσε υψηλό τίμημα για αυτό τον σκοπό και θα συνεχίσει να πληρώνει υψηλό τίμημα για τη χαμένη της αξιοπιστία».

Την Κυριακή, ο 42χρονος Σούνακ ανακοίνωσε επισήμως ότι θα διεκδικήσει τη θέση του ηγέτη των Τόρις και, ως εκ τούτου, την πρωθυπουργία. Πίσω του συμπαρατάχθηκε και η πλειοψηφία των βουλευτών του κόμματός του, ξεπερνώντας την πρόεδρο της Βουλής των Κοινοτήτων, Πένι Μόρντοντ.

«Το Ηνωμένο Βασίλειο είναι μια σπουδαία χώρα, όμως αντιμετωπίζουμε μια τεράστια οικονομική κρίση», δήλωσε ο Σούνακ την Κυριακή, ανακοινώνοντας την υποψηφιότητά του. Πρόσθεσε ότι επιθυμεί να «διορθώσει την οικονομία» και ότι έχει αποδείξει ότι μπορεί να τα καταφέρει.

Την ίδια ημέρα, επαίνεσε τον Μπόρις Τζόνσον μέσω Twitter για το Brexit και το πρόγραμμα εμβολιασμού των πολιτών απέναντι στον κοροναϊό.

«Πραγματικά ελπίζω πως θα συνεχίσει να συμμετέχει στη δημόσια ζωή, τόσο στο εσωτερικό της χώρας όσο και στο εξωτερικό», συμπλήρωσε.

Η ξαφνική άνοδος και πτώση του Σούνακ

Η άνοδος του Σούνακ στη βρετανική πολιτική σκηνή υπήρξε ασυνήθιστα γρήγορη. Στις αρχές του 2020, όταν ήταν μόλις 39 ετών, εκτοξεύτηκε στη θέση του υπουργού οικονομικών, από τον Τζόνσον. Ήταν βουλευτής μόλις από το 2015. Ο Σούνακ έγινε ο πιο δημοφιλής πολιτικός της χώρας του εξαιτίας των δισεκατομμυρίων που διοχέτευσε σε μέτρα για την αντιμετώπιση της πανδημίας, μεταξύ των οποίων και η καταβολή των μισθών των πολιτών που αναγκάζονταν να απέχουν από την εργασία τους, αλλά και γενναιόδωρες επιχορηγήσεις και δάνεια για επιχειρήσεις.

Για πολύ καιρό, θεωρούνταν ότι ο Σούνακ θα ήταν ο διάδοχος του Τζόνσον. Όμως λίγους μήνες νωρίτερα, το άστρο του άρχισε να σβήνει.

Οι προσπάθειές του να περιορίσει τις εκτεταμένες δημόσιες δαπάνες της πρώτης πανδημικής περιόδου είχαν ως αποτέλεσμα τη μείωση της δημοτικότητάς του, αλλά και τη στροφή 180 μοιρών σε πολλές πολιτικές. Τον Μάρτιο, όταν ο πληθωρισμός άρχισε να δείχνει τα δόντια του στη Βρετανία και οι φόβοι για μια κρίση συνθηκών διαβίωσης μεγάλωναν, ο Σούνακ ανακοίνωσε περιορισμένα μέτρα στήριξης για τα ευάλωτα νοικοκυριά. Δυο μήνες αργότερα, πρότεινε ένα πιο γενναιόδωρο σχέδιο που προσέφερε σε κάθε σπίτι εκατοντάδες λίρες ως έκπτωση στους λογαριασμούς της ενέργειας.

Πλούτος και σκληρά μέτρα

Οι επικρίσεις προς τον Σούνακ ενισχύονταν εξαιτίας του προσωπικού του πλούτου. Φωτογραφίες του με πανάκριβα ρούχα σχεδιαστών και «έξυπνες» κούπες καφέ που κοστίζουν εκατοντάδες δολάρια, καθώς επίσης και η αποκάλυψη ότι έχει στην κυριότητά του ένα στατικό ποδήλατο μάρκας Peloton σκιαγράφησαν την εικόνα ενός πολιτικού που δεν έχει επαφή με την πραγματικότητα ενός πληθυσμού που πιέζεται από τον υψηλότερο πληθωρισμό των τελευταίων τεσσάρων δεκαετιών.

Αν και η ινδική του καταγωγή δείχνει πως το κόμμα των Συντηρητικών κάνει βήματα προς την συμπερίληψη της διαφορετικότητας, μιας και ο Σούνακ είναι ο πρώτος μη λευκός πρωθυπουργός της Βρετανίας, η αλήθεια είναι ότι κατά βάση ταιριάζει άψογα στο στερεότυπο ενός μέλους των Τόρις. Φοίτησε στο ιδιωτικό σχολείο του Γουίντσεστερ και στη συνέχεια σπούδασε φιλοσοφία, πολιτικές επιστήμες και οικονομικά στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης. Εργάστηκε στην επενδυτική τράπεζα Goldman Sachs και σε δυο hedge funds πριν εκλεγεί στο κοινοβούλιο.

Όσο φοιτούσε στο Πανεπιστήμιο του Στάνφορντ, γνώρισε τη σύζυγό του, Ακσάτα Μούρτι, μια σχεδιάστρια μόδας και κόρη του Ναραγιάνα Μούρτι, ενός από τους ιδρυτές του τεχνολογικού κολοσσού Infosys που συμβαίνει να είναι και ένας από τους πλουσιότερους ανθρώπους στην Ινδία. Η ακίνητη ιδιοκτησία του ζευγαριού απλώνεται στο Λονδίνο, το Γιόρκσαϊρ και τη Σάντα Μόνικα της Καλιφόρνια, ενώ φέτος συμπεριλήφθηκαν στην ετήσια κατάταξη των Sunday Times για τους πλουσιότερους ανθρώπους της Βρετανίας.

Φοροδιαφυγή μέσω Ινδίας

Τον Απρίλιο αποκαλύφθηκε πως η σύζυγος του Σούνακ δεν έχει πολιτογραφηθεί στη Βρετανία, αποφεύγοντας έτσι εκατομμύρια λίρες σε φόρους για τις μετοχές που διαθέτει στην εταιρεία του πατέρα της, γεγονός που έθεσε το πολιτικό μέλλον του πρώην υπουργού οικονομικών υπό αμφισβήτηση. Πολλοί ήταν εκείνοι που ζητούσαν την παραίτησή του.

Επιπλέον, ήρθε στην επιφάνεια ότι ο ίδιος έχει διατηρήσει την πράσινη κάρτα του στις ΗΠΑ, πράγμα που θα του επέτρεπε να ζει μόνιμα εκεί, ακόμη και την περίοδο που ήταν υπουργός οικονομικών. Τελικά, παραιτήθηκε της άδειας παραμονής του στις ΗΠΑ τον περασμένο Οκτώβριο, ενώ την άνοιξη η σύζυγός του ανακοίνωσε ότι πρόκειται να πληρώσει φόρους στη Βρετανία για τα κεφάλαια που διατηρεί στο εξωτερικό.

Όμως ο πλούτος του πιθανότατα θα παραμείνει το αδύναμο σημείο του πολιτικά, σύμφωνα με τη Ράτερ.

Ο πλούτος «θα είναι πάντα η δυσκολία για τον Σούνακ», υποστηρίζει «αν εμφανιστεί και δηλώσει ότι όλοι πρέπει να κάνουμε θυσίες».

Πώς αναμένεται να κινηθεί ο Σούνακ

Ως πρωθυπουργός, είναι πιθανό πως ο Σούνακ θα διευθύνει περικοπές δαπανών σε τμήματα της κυβέρνησης που ήδη έχουν ανεπαρκείς προϋπολογισμούς. Ο Τζέρεμι Χαντ, ο σημερινός υπουργός οικονομικών της Βρετανίας έχει προειδοποιήσει για «δύσκολες» αποφάσεις σε ό,τι αφορά τις δαπάνες, καθώς προσπαθούσε να διορθώσει την καταστροφή που προκάλεσε στην χρηματοπιστωτική αξιοπιστία της Βρετανίας το σχέδιο της Τρας για τη φορολογία.

Παρά το γεγονός ότι ο Σούνακ δεν είναι υποχρεωμένος να διατηρήσει τον Χαντ στη θέση του, θα ήταν επικίνδυνο για οποιονδήποτε νέο ηγέτη να απομακρυνθεί πολύ από τα σχέδια που καθησύχασαν έστω σε κάποιο βαθμό τις βρετανικές χρηματοπιστωτικές αγορές.

Ως υπουργός οικονομικών, ο Σούνακ είχε αυξήσει τη φορολογία ως ποσοστό του εθνικού εισοδήματος στα υψηλότερα επίπεδα μετά από 70 χρόνια, ένα ρεκόρ που χρειάστηκε να υπερασπιστεί στη διάρκεια του καλοκαιριού. Ο ίδιος είχε αντιπαραβάλει την πραγματιστική του προσέγγιση σε οικονομικά ζητήματα με την πιο χαλαρή πολιτική της Τρας, που δεν αντιστάθμιζε τις φοροαπαλλαγές με περιορισμό των δαπανών ή άλλες μεθόδους αποτροπής της αύξησης του δημόσιου χρέους.

«Τα σχέδια της Λιζ υπόσχονται σε όλους τον ουρανό με τ’ άστρα», είχε δηλώσει τον Αύγουστο στο BBC. «Δε νομίζω ότι η ζωή είναι τόσο απλή και πιστεύω ότι τα σχέδιά της απειλούν να επιδεινώσουν την κατάσταση, από τη στιγμή που θα δανειστούμε τόσο πολλά χρήματα για φοροαπαλλαγές σε μια περίοδο κατά την οποία ο πληθωρισμός βρίσκεται ήδη σε αύξηση».

Εντέλει, αρκετές από τις πολιτικές του Σούνακ, από την εποχή που ήταν υπουργός οικονομικών, παραμένουν σε ισχύ, όπως το σχέδιο αύξησης της φορολόγησης των εταιρειών στο 25% από 19% και η διατήρηση του φόρου εισοδήματος στο 20%.

Οπαδός της ελεύθερης αγοράς

Ο Σούνακ έχει δηλώσει ότι θέλει να προχωρήσει σε μειώσεις της φορολογίας, αλλά ότι προηγείται η αντιμετώπιση του πληθωρισμού. Ως υπουργός οικονομικών δεν μπόρεσε να εφαρμόσει πλήρως τα σχέδιά του, εξαιτίας της ρωσικής εισβολής στην Ουκρανία, αναφέρουν οι Times.

Τον Φεβρουάριο, σε ομιλία του στο Σίτι του Λονδίνου, ο Σούνακ δήλωσε ότι θέλει να οικοδομήσει «μια νέα κουλτούρα επιχειρηματικότητας» και μια οικονομία που θα εστιάζει «στις αρχές της ελεύθερης αγοράς».

Στο όραμά του, η αύξηση των δαπανών δεν ήταν η απάντηση για την ανάκαμψη της βρετανικής οικονομίας.

Προτεραιότητα και για εκείνον ήταν οι ιδιωτικές επενδύσεις. Όμως μόλις λίγους μήνες αργότερα, ανακοίνωνε σχέδια εκτεταμένων δαπανών για την προστασία των νοικοκυριών από την εκτόξευση των τιμών της ενέργειας.

Ο Σούνακ μπορεί να βρέθηκε στο τιμόνι της βρετανικής οικονομίας για περισσότερα από δυο χρόνια κρίσης, όμως ως πρωθυπουργός της χώρας θα κληθεί να αντιμετωπίσει ακόμη μεγαλύτερες οικονομικές προκλήσεις.

Η δυσπιστία των Τόρις

Το κράτος είναι πιθανό να εισέλθει σε φάση ύφεσης και τα προβλήματα που αντιμετωπίζει εδώ και καιρό περιλαμβάνουν τη χαμηλή αύξηση της παραγωγικότητας και τις αναταραχές στο διεθνές εμπόριο και την αγορά εργασίας ως αποτέλεσμα του Brexit.

Επιπλέον, ο Σούνακ αντιμετωπίζει και πολιτικά προβλήματα.

Η παραίτησή του ήταν το σημείο καμπής για την πτώση του Τζόνσον τον Ιούλιο, πράγμα που σημαίνει ότι μεγάλη μερίδα του κόμματος, εντός και εκτός κοινοβουλίου, θα δυσκολευτούν να του δώσουν τη στήριξή τους.

Ο Σούνακ θα βρεθεί σε μια πολύ δύσκολη κατάσταση. Από τη μια πλευρά, θα έχει να αντιμετωπίσει ένα απείθαρχο και διχασμένο Συντηρητικό Κόμμα και από την άλλη τις αγορές που αναμένουν αυστηρή πειθαρχία στα δημόσια οικονομικά.

«Θα χρειαστεί ένας εξαιρετικά επιδέξιος πολιτικός για να καταφέρει να πλοηγηθεί σε αυτό το τοπίο», τονίζει η Ράτερ στους Times. «Το πραγματικά ενδιαφέρον ερώτημα είναι αν ο Σούνακ είναι αρκετά επιδέξιος».

Πηγή: New York Times