Το φαινόμενο “γύρω από τη σημαία”, τα ελληνοτουρκικά και ο εκλογικός χρόνος…

Τα πρωτοσέλιδα των κυριακάτικων εφημερίδων που στηρίζουν την κυβέρνηση εξέπεμψαν κλίμα προετοιμασίας ακόμα και για πολεμική εμπλοκή με την Τουρκία. Προφανώς, δεν το εφηύραν. Ο κλιμακούμενος παροξυσμός του Ταγίπ Ερντογάν, αλλά και ολόκληρου του πολιτικού και στρατιωτικού συστήματος στην Άγκυρα, τροφοδοτούν λογικά την ανησυχία της Αθήνας και δικαιολογούν απολύτως τον επιχειρησιακό συναγερμό στις ελληνικές ένοπλες δυνάμεις.

του ΣΕΡΑΦΕΙΜ ΚΟΤΡΩΤΣΟΥ

Σε μία αποστροφή όσων είπε στη συνεδρίαση του Ευρωπαϊκού Λαϊκού Κόμματος ο πρωθυπουργός έκανε λόγο για “συντριπτική απάντηση”, εφόσον χρειαστεί, και άπαντες μπορούν να κατανοήσουν τι σημαίνει κάτι τέτοιο. Αξίζει, ίσως, να σημειωθεί πως το καλοκαίρι του 2020, όταν το Oruc Reis εισερχόταν επανειλημμένα στην ζώνη κυριαρχικών δικαιωμάτων μεταξύ έξι και δώδεκα μιλίων, και έφθανε μία ανάσα από το Καστελόριζο και την Ρόδο, δεν είχε ειπωθεί κάτι τέτοιο. Τουναντίον, κυβερνητικά στελέχη έθεταν την “κόκκινη γραμμή” στα έξι μίλια, ενώ είχε ακουστεί και το μνημειώδες περί του ανέμου που παρέσυρε το τουρκικό ερευνητικό σκάφος.

Οι μαζικές τελευταίες υπερπτήσεις πάνω από ελληνικά νησιά, ακόμα και στα 2 μίλια από την Αλεξανδρούπολη, και η διακοπή με ευθύνη του Ερντογάν κάθε διαύλου επικοινωνίας με τον Κυριάκο Μητσοτάκη, ακόμα και σε θέματα χαμηλής πολιτικής (οικονομική συνεργασία, ακτοπλοϊκές συνδέσεις κ.ά) επενδύουν την κλιμάκωση της επιθετικότητας του τουρκικού αναθεωρητισμού.

Η κυβέρνηση επενδύει στις διεθνείς συμμαχίες της, οι οποίες έδειξαν δείγματα αφύπνισης μετά τις πρώτες προτροπές του τύπου “βρείτε τα με διάλογο”, κάτι που δικαίως προκάλεσε την επισήμανση του πρώην πρωθυπουργού Κώστα Καραμανλή (στην ομιλία του την περασμένη εβδομάδα) ότι οι ίσες αποστάσεις ευνοούν τον παρανομούντα και τον ταραξία. Σε αυτή την ομιλία, ο κ. Καραμανλής έστειλε και ένα μήνυμα στο εγχώριο “λόμπι του κατευνασμού” -όπως έχει χαρακτηρισθεί-, φαίνεται, μάλιστα, πως το γενικότερο κλίμα ανάγκασε ήδη κάποιους από τους εκπροσώπους του (όπως ο καθηγητής Χρ. Ροζάκης) να αλλάξουν γραμμή πλεύσης και να συνταχθούν με την ατμόσφαιρα “ετοιμότητας”.

Είναι χαρακτηριστικό πως αναλυτές με απήχηση εμφανίζονται προτρεπτικοί ακόμα και για δυναμικές απαντήσεις. Κι΄ αν, για παράδειγμα, για τον καθηγητή Γιάννη Μάζη και άλλους κάτι τέτοιο θεωρείται συμβατό με τις σκληρές απόψεις που έχουν εκφράσει κατά καιρούς, για τον φιλοατλαντιστή καθηγητή Κώστα Λάβδα αποτελεί έκπληξη το γεγονός ότι πρότεινε εμμέσως πλην σαφώς (το Σάββατο στην εκπομπή του υπογράφοντος και του Πάνου Αμυρά στον Realfm) ακόμα και την κατάρριψη τουρκικού μαχητικού αεροσκάφους εφόσον συνεχιστούν οι υπερπτήσεις!

Όπως χαρακτηριστικά επισημαίνει το “Βήμα της Κυριακής”, “στο Μέγαρο Μαξίμου αποφεύγονται οι εκτιμήσεις και οι προβλέψεις. Ωστόσο την ίδια στιγμή πολιτικοί παράγοντες με εμπειρία στον χειρισμό των ελληνοτουρκικών, όπως ο κ. Βενιζέλος, επισημαίνουν: «Το ερώτημα κατά βάθος είναι αν θα οργανωθεί ένας διάλογος, στο πλαίσιο του Διεθνούς Δικαίου πάντα και της διεθνούς έννομης τάξης και του Διεθνούς Δικαίου της Θάλασσας, πριν από ένα θερμό επεισόδιο ή μετά από ένα θερμό επεισόδιο». Κρατήστε το.

Ο Ταγίπ Ερντογάν εργαλειοποιεί την κλιμάκωση της ελληνοτουρκικής κρίσης (την οποία προκαλεί) στο εσωτερικό προεκλογικό τοπίο, καθώς δημοσκοπικά κινδυνεύει από την συνασπισμένη αντιπολίτευση.

Κάτι τέτοιο, όμως, δεν πρέπει να παραπλανεί την Αθήνα, για δύο βασικούς λόγους: πρώτον, επειδή η εκτόξευση της τουρκικής απειλής δεν είναι ένα συγκυριακό φαινόμενο προεκλογικής κατανάλωσης, αλλά αποτελεί αξιοποίηση της συγκυρίας (Ουκρανία, ένταξη Φινλανδίας και Σουηδίας στο ΝΑΤΟ, κ.ά) για την προώθηση τουρκικών στρατηγικών επιδιώξεων, και, δεύτερον, ακόμα και εάν βρισκόταν εκτός κεντρικής πολιτικής σκηνής στην Άγκυρα, οι υποψήφιοι “χαλίφες” πλειοδοτούν σε επιθετικότητα κατά της Ελλάδας. Θεωρητικά, μόνο ο δήμαρχος Κωνσταντινούπολης Ιμάμογλου θα μπορούσε να εκπροσωπήσει μία πιο ήπια θεώρηση στην τουρκική εξωτερική πολιτική, είναι, όμως, σχεδόν απίθανο να παίξει σημαντικό ρόλο στα τουρκικά πολιτικά πράγματα στο εγγύς μέλλον.

Από την άλλη, όμως, και η κυβέρνηση του Κυριάκου Μητσοτάκη αξιοποιεί πολιτικά την κρίση που προκαλεί η Τουρκία. Πρόκειται για το γνωστό φαινόμενο “Rally ’round the flag effect”* (φαινόμενο “γύρω από τη σημαία”), το αποτέλεσμα, δηλαδή, της συσπείρωσης που επιτυγχάνει γύρω της μία κυβέρνηση σε καιρούς εθνικής απειλής ή ακόμα και πολεμικής κρίσης.

Δημοσκοπικά, αυτό το κλίμα, ιδιαίτερα μετά την πολύ επιτυχημένη επίσκεψη του πρωθυπουργού στην Ουάσιγκτον, και ειδικότερα την υψηλών συμβολισμών και ενθουσιώδους αποδοχής ομιλία του στο Κογκρέσο, δημιουργεί συνθήκες μικρής ανάκαμψης μετά την συνεχή φθορά πολλών μηνών. Δεν είναι, όμως, αρκετό και αναμφίβολα δεν είναι αυτό για το οποίο θα κριθεί εκλογικά η κυβέρνηση.

Θα ήταν αφελές να πιστέψει το επικοινωνιακό επιτελείο του Μεγάρου Μαξίμου πως οι ψηφοφόροι θα προσέλθουν στις κάλπες με τις σημαίες ανά χείρας, μάλλον με τους λογαριασμούς του ηλεκτρικού ρεύματος θα προσέλθουν.

Όταν ο Κυριάκος Μητσοτάκης αναγκαστεί να πάρει τις τελικές αποφάσεις του, περί τα τέλη Αυγούστου, για τον εκλογικό χρόνο (δύο σενάρια: 25 Σεπτεμβρίου, ή 2 Οκτωβρίου, από τη μία, και άνοιξη του 2023, από την άλλη), αυτά που θα μετρήσουν είναι η ακρίβεια, το εάν θα έχουν φτάσει στην τσέπη των ψηφοφόρων τα μέτρα στήριξης, και φυσικά το πόσο “σκληρό” θα είναι το καλοκαίρι στο μέτωπο των πυρκαγιών, όπως προέβλεψε ο υπουργός Πολιτικής Προστασίας και Κλιματικής Κρίσης Χρήστος Στυλιανίδης. Το πρώτο δείγμα γραφής (Βούλα) μάλλον εντείνει τις ανησυχίες.

Το φαινόμενο “γύρω από τη σημαία” εγκυμονεί, άλλωστε, και κινδύνους.

Η πρωθυπουργική ρήση περί “συντριπτικής απάντησης” αποτελεί μία δέσμευση που δεν μπορεί εύκολα να υλοποιηθεί, στην περίπτωση που ο Ερντογάν αποφασίσει να προκαλέσει ένα σοβαρό “θερμό επεισόδιο” στο Αιγαίο, ή νοτίως της Κρήτης. Όχι γιατί δεν διαθέτουμε ικανές ένοπλες δυνάμεις -το αντίθετο-, αλλά διότι το ελληνικό πολιτικό σύστημα και η κοινωνία θα πρέπει να διαβούν τον ρουβίκωνα του αποτρεπτικού δόγματος και τον εφησυχασμό δεκαετιών. Αλλά και επειδή δεν πρέπει να αποκλείεται -το αντίθετο, μάλλον- μία τέτοιο συμπλοκή να αποτελέσει την αφορμή παρεμβάσεων του διεθνούς παράγοντα για έναν διάλογο εφ’ όλης της ύλης για τον οποίο η Ελλάδα δεν είναι προετοιμασμένη και συνιστά ανατροπή της πάγιας εθνικής στρατηγικής. Έναν διάλογο με πολλές παγίδες.

Η κυβέρνηση μπορεί να απολαμβάνει, λοιπόν, πρόσκαιρα την θετική επίδραση του φαινομένου “γύρω από τη σημαία”, είναι, ωστόσο, αμφίβολο εάν διαθέτει πλήρες οπλοστάσιο στρατηγικής για τα επόμενα βήματα σε ένα ενδεχόμενο που δεν πρέπει σοβαρά να σκεπτόμαστε.

*Το φαινόμενο «γύρω από τη σημαία» (ή σύνδρομο ) είναι μια έννοια που χρησιμοποιείται στην πολιτική επιστήμη και τις διεθνείς σχέσεις για να εξηγήσει την αυξημένη βραχυπρόθεσμη λαϊκή υποστήριξη της κυβέρνησης ή των πολιτικών ηγετών μιας χώρας σε περιόδους διεθνούς κρίσης ή πολέμου .