Politico: Το πρώτο πλοίο σιτηρών έφυγε από την Ουκρανία – Και τώρα τι;

Το πρώτο πλοίο που μεταφέρει σιτηρά από την Ουκρανία στο πλαίσιο της συμφωνίας με τη Ρωσία για το άνοιγμα εκ νέου των δρομολογίων στη Μαύρη Θάλασσα απέπλευσε. Αναμένεται να ταξιδέψουν κατά μήκος του «διαδρόμου» που η Μόσχα και το Κίεβο συμφώνησαν να διατηρήσουν ασφαλή στο πλαίσιο μιας συμφωνίας που μεσολάβησε ο ΟΗΕ και η Τουρκία.

Η συμφωνία είναι σημαντική για την Ουκρανία ως εξαγωγέα τροφίμων και για τον υπόλοιπο κόσμο, ειδικά τις εξαρτώμενες από τις εισαγωγές χώρες που αντιμετωπίζουν ελλείψεις τροφίμων. Η Ρωσία υποσχέθηκε να μην επιτεθεί στα πλοία, αλλά πολλοί – συμπεριλαμβανομένων Ουκρανών αξιωματούχων – φοβούνται…

Το φορτηγό πλοίο Razoni, το οποίο πλέει υπό σημαία Σιέρα Λεόνε, μεταφέρει 26.000 τόνους ουκρανικού καλαμποκιού, σύμφωνα με δήλωση του υπουργείου υποδομών της Ουκρανίας.

Είναι μια «ημέρα ανακούφισης για τον κόσμο, ειδικά για τους φίλους μας στη Μέση Ανατολή, την Ασία και την Αφρική, καθώς το πρώτο ουκρανικό σιτηρό φεύγει από την Οδησσό μετά από μήνες ρωσικού αποκλεισμού», έγραψε στο Twitter ο υπουργός Εξωτερικών της Ουκρανίας Ντμίτρο Κουλέμπα.

Η αναχώρηση του πρώτου πλοίου με σιτηρά είναι ένα σημαντικό βήμα, καθώς δείχνει ότι η διπλωματία μπορεί να λειτουργήσει – τουλάχιστον προς το παρόν – μεταξύ των εμπόλεμων χωρών. Τα Ηνωμένα Έθνη δήλωσαν ότι το Παγκόσμιο Επισιτιστικό Πρόγραμμά τους θα ναυλώσει ένα πλοίο γεμάτο σιτάρι στο πλαίσιο της συμφωνίας, αυξάνοντας τις ελπίδες ότι τα σιτηρά της Ουκρανίας μπορούν τώρα να φτάσουν σε όσους έχουν μεγαλύτερη ανάγκη.

Είναι μια μεγάλη δοκιμασία του ΟΗΕ και της ικανότητάς του να παρέμβει για να βελτιώσει τη διεθνή σύγκρουση.

Ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών, Αντόνιο Γκουτέρες, ποντάρει  πολλά στην επίτευξη αυτής της συμφωνίας, αφού δήλωσε τον Μάρτιο ότι ο κόσμος πρέπει να δράσει για να αποτρέψει έναν «τυφώνα πείνας».

Η συμφωνία τοποθετεί επίσης την Τουρκία, μια άλλη δύναμη της Μαύρης Θάλασσας, σε βασικό διαμεσολαβητικό ρόλο.

Η χώρα θα φιλοξενήσει ένα κέντρο συντονισμού στην Κωνσταντινούπολη που θα παρακολουθεί τις κινήσεις των πλοίων και θα συμμετέχει στην «ομάδα επιθεώρησης» για τον έλεγχο των πλοίων για λαθρεμπόριο όπλων καθώς περνούν από τα τουρκικά στενά.

Ο Τούρκος υπουργός Εξωτερικών, Μεβλούτ Τσαβούσογλου, πρότεινε τη Δευτέρα ότι η συμφωνία θα μπορούσε να είναι ένα σχέδιο για κατάπαυση του πυρός και μια ευρύτερη ειρηνευτική συμφωνία μεταξύ Ρωσίας και Ουκρανίας. Μια ειρήνη μέσω διαπραγματεύσεων φαίνεται απίθανη αυτή τη στιγμή, αλλά εάν η συμφωνία τηρηθεί, θα μπορούσε να δώσει και στις δύο χώρες μια πλατφόρμα για να συνεχίσουν να συνομιλούν.

Θα τηρήσει η Ρωσία τη συμφωνία; Είναι ασαφές.

Στην πρόσφατη ιστορία, η Ρωσία έχει επανειλημμένα αψηφήσει και παραβιάσει τις διεθνείς συμφωνίες. Γιατί λοιπόν η Μόσχα θα έχει ενδιαφέρον να τηρήσει μια συμφωνία εξαγωγής σιτηρών με τη χώρα που εισβάλλει;

Η συμφωνία δίνει στη Ρωσία σημαντική επιρροή έναντι της Ουκρανίας, η οποία χρειάζεται απεγνωσμένα πρόσβαση στη Μαύρη Θάλασσα για να συνεχίσει να εξάγει.

Σε αντάλλαγμα για την υπογραφή της συμφωνίας για τα σιτηρά, η Ρωσία έλαβε υποσχέσεις ότι τα Ηνωμένα Έθνη θα «διευκολύνουν τις απρόσκοπτες εξαγωγές ρωσικών τροφίμων και λιπασμάτων στις παγκόσμιες αγορές».

Συγκεκριμένα, αυτό σημαίνει ότι οι δυτικές κυρώσεις δεν μπορούν να παρεμβαίνουν σε εξαγωγές τροφίμων, λιπασμάτων ή αμμωνίου από τη Ρωσία. Ενώ οι δυτικές κυρώσεις δεν στοχεύουν τις ρωσικές εξαγωγές τροφίμων ή λιπασμάτων, Ρώσοι αξιωματούχοι λένε ότι άλλα εμπόδια, όπως τα υψηλά ασφάλιστρα και η έλλειψη πρόσβασης στα διεθνή συστήματα πληρωμών και στα δυτικά λιμάνια βλάπτουν και αυτές τις εξαγωγές.

Η Μόσχα μπορεί επίσης να χρησιμοποιήσει τη συμφωνία για τα σιτηρά ως εργαλείο προπαγάνδας και να παρουσιαστεί ως εγγυητής της επισιτιστικής ασφάλειας για τις αφρικανικές χώρες – αυτό άλλωστε ακριβώς έκανε ο υπουργός Εξωτερικών της Ρωσίας Σεργκέι Λαβρόφ κατά τη διάρκεια μιας περιοδείας στην Αφρική τον Ιούλιο.

Αλλά η Ρωσία δοκιμάζει ήδη τα όρια της συμφωνίας για τα σιτηρά: η Μόσχα βομβάρδισε την Οδησσό και τις λιμενικές της υποδομές, μόλις μια ημέρα μετά τη σύναψη της συμφωνίας.

Και την Κυριακή, ο μεγιστάνας των σιτηρών Oleksiy Vadatursky σκοτώθηκε σε αυτό που οι ουκρανικές αρχές πιστεύουν ότι ήταν στοχευμένο χτύπημα με πυραύλους από τη Ρωσία στο σπίτι του στο λιμάνι του Mykolaiv, το οποίο δεν καλύπτεται από τη συμφωνία ασφαλούς διαδρόμου.

Την ίδια μέρα, ένα ουκρανικό μη επανδρωμένο αεροσκάφος τραυμάτισε έξι άτομα σε επίθεση στο αρχηγείο του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας στην Κριμαία, με αποτέλεσμα η Ρωσία να ακυρώσει τις ναυτικές τελετές.

Τι σημαίνει αυτό για την επισιτιστική κρίση;

Αυτό δεν θα διορθώσει την επισιτιστική κρίση, αλλά σίγουρα θα βοηθήσει εάν η Ουκρανία αρχίσει ξανά να αντλεί σιτηρά. Η παγκόσμια πείνα αυξάνεται με ανησυχητικό ρυθμό και ο πόλεμος στην Ουκρανία πιθανότατα θα την επιδεινώσει.

Ένα φορτίο 26.000 τόνων καλαμποκιού είναι μια σταγόνα στον ωκεανό σε σχέση με αυτό που θα μπορούσε να εξάγει τους επόμενους τέσσερις μήνες.

Περίπου 20 εκατομμύρια τόνοι έχουν ήδη κολλήσει στην Ουκρανία και έως και 60 εκατομμύρια τόνοι περισσότεροι αναμένονται από τη συγκομιδή του καλοκαιριού.

Εάν όλα πάνε σύμφωνα με το σχέδιο, μεταξύ τεσσάρων και πέντε εκατομμυρίων τόνων σιτηρών θα μπορούσαν να φεύγουν από τα λιμάνια της Οδησσού κάθε μήνα μέχρι τον Νοέμβριο, όταν τα μέρη της συμφωνίας θα πρέπει να αποφασίσουν να την παρατείνουν ή να την αφήσουν να λήξει.

Περισσότερο σιτηρά στην αγορά θα μπορούσε επίσης να σημαίνει σταθερές ή ακόμη και χαμηλότερες τιμές παγκοσμίως.

Η επανέναρξη των εξαγωγών θα μπορούσε να δώσει στην Ουκρανία κάποια πολύ αναγκαία μετρητά. Εάν το Κίεβο πουλήσει με επιτυχία 20 εκατομμύρια τόνους σιτηρών, πρόκειται να κερδίσει «τουλάχιστον 1 δισεκατομμύριο δολάρια σε συναλλαγματικά κέρδη», σύμφωνα με τον υπουργό Υποδομών Oleksandr Kubrakov. Το «άδειασμα» θα μειώσει επίσης την πίεση στους αγρότες της Ουκρανίας, οι οποίοι δυσκολεύονται να βρουν χώρο για να αποθηκεύσουν τις καλλιέργειες που συγκομίζουν.

Ωστόσο, οι ανησυχίες παραμένουν: ο Πρόεδρος της Ουκρανίας Βολοντίμιρ Ζελένσκι προειδοποίησε το Σαββατοκύριακο ότι η συγκομιδή της Ουκρανίας φέτος θα μπορούσε να είναι «λιγότερη κάτω από το μισό» λόγω της εισβολής της Ρωσίας.

Άλλοι, συμπεριλαμβανομένου του επικεφαλής της υπηρεσίας αγροτικής ανάπτυξης του ΟΗΕ, επεσήμαναν ότι ο πόλεμος στην Ουκρανία είναι μόνο ένας παράγοντας που προκαλεί παγκόσμια πείνα και αγροτική φτώχεια. Άλλοι παράγοντες – συμπεριλαμβανομένης της πανδημίας, της μακροπρόθεσμης ανεπαρκούς επένδυσης σε φτωχές αγροτικές περιοχές και των ακραίων καιρικών φαινομένων – είναι πιο δύσκολο να μετριαστούν.