Η πολιτική κουλτούρα στην Ελλάδα…

Η πολιτική κουλτούρα αποτελεί ένα διαχρονικό ακανθώδες θέμα που απασχολεί την ελληνική κοινωνία καθώς επηρεάζει πολύ σοβαρά τη σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτών και πολιτικών αλλά και διευκολύνει ή αποτρέπει τις ζητούμενες συνεργασίες μεταξύ των πολιτικών δυνάμεων γύρω από σοβαρά και πολλές φορές κρίσιμα και εθνικής σημασίας θέματα.

του Μπάμπη Γιαννακίδη

Η πολιτική κουλτούρα και το πώς αυτή εκφράζεται στην καθημερινή πολιτική σκηνή, είναι, κατά την άποψή μου, ένας πολύ αξιόπιστος δείκτης ποιότητας της ίδιας της δημοκρατίας που εφαρμόζεται σε μια χώρα.
Πριν προχωρήσω τις σκέψεις μου και θέλοντας να αποφύγω το ενδεχόμενο παρερμηνειών και παρεξηγήσεων, να διευκρινίσω πως εδώ δεν φιλοδοξώ να δώσω τον καθολικά αποδεκτό ορισμό της πολιτικής κουλτούρας. Εξάλλου κορυφαίες προσωπικότητες της πολιτικής και ακαδημαϊκής κοινότητας που ασχολήθηκαν κατά καιρούς με το θέμα, έχουν παραδεχτεί ότι είναι πολύ δύσκολος ο ορισμός της.
Θα αρκεστώ σε αυτό που όλοι καταλαβαίνουμε όταν κάνουμε λόγο για πολιτική κουλτούρα και που σε γενικές γραμμές, δεν είναι άλλο από την τήρηση ή όχι κάποιων κανόνων και συμπεριφορών που δίνουν περιεχόμενο στην έννοια της πολιτικής ευπρέπειας.
Η έκπτωση του πολιτικού λόγου, η αποξήλωση και η απαξίωση στοιχειωδών κανόνων θεσμικής συμπεριφοράς, σίγουρα κουράζουν μια κοινωνία και υπονομεύουν την αξιοπιστία των πολιτικών θεσμών και των δομών εξουσίας.

Στη χώρα μας, δυστυχώς, το κεφάλαιο της πολιτικής κουλτούρας έχει να επιδείξει, τόσο σε ποσότητα όσο και σε διάρκεια, άπειρα αρνητικά παραδείγματα λειτουργίας και συμπεριφοράς των πολιτικών δυνάμεων.

Κάθε περίοδος του ελληνικού κράτους, έτσι και η σημερινή, είναι γεμάτη από τέτοια αρνητικά παραδείγματα. Αρκεί να ανατρέξουμε σε πρόσφατα γεγονότα, όπως είναι: η δεκαετής οικονομική κρίση και τα μνημόνια, οι εξελίξεις στις ελληνοτουρκικές σχέσεις, η ονομασία της ΠΓΔΜ, το μεταναστευτικό, οι σεξουαλικές κακοποιήσεις, η αντιμετώπιση του αρχιτρομοκράτη Κουφοντίνα και βεβαίως το θέμα χειρισμού της πανδημίας Covid-19, για να αντιληφθούμε το προβληματικό και πολλές φορές εκπληκτικά χαμηλό επίπεδο του πολιτικού λόγου και της πολιτικής αντιπαράθεσης στη χώρα. Στον αντίλογο μπορεί κάποιος να μπει στη διαδικασία των συγκρίσεων και να επικαλεστεί ότι σε άλλες χώρες, λιγότερο ή περισσότερο αναπτυγμένες ή πολιτισμένες, τα πράγματα είναι ακόμη χειρότερα και με αυτό να είναι ικανοποιημένος.

Δεν μου αρκεί και δεν με καλύπτει αυτή η λογική, ακόμη κι αν συμφωνήσω ότι στην Ελλάδα τα πράγματα είναι καλύτερα απ΄ ό,τι είναι σε κάποιες άλλες χώρες. Ε, και;
Όλοι ξέρουμε ότι εχθρός του καλού είναι το καλύτερο.
ΤΟ ΚΑΛΥΤΕΡΟ λοιπόν, είναι κάθε φορά το ζητούμενο. Το καλό, δεν αρκεί για να γεφυρώσει την έλλειψη εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτών και πολιτικών ούτε και για να οδηγήσει τους πολιτικούς ηγήτορες στο ίδιο τραπέζι για τη χάραξη εθνικών πολιτικών.
Δεν μπορεί να θεωρείται δεδομένο για την εκάστοτε αντιπολίτευση και ειδικότερα για την Αξιωματική Αντιπολίτευση, ότι κάθε τι που αποφασίζει και πράττει η εκάστοτε κυβέρνηση είναι λάθος και καταστροφικό για τη χώρα. Δεν έχει καμία λογική, μια κυβέρνηση να υποστηρίζει με σθένος κάποια πολιτική και όταν η ίδια βρεθεί στην αντιπολίτευση να την απορρίπτει επειδή την ακολουθεί η νέα. Δεν είναι καθόλου σοβαρό να ανταλλάσσονται ύβρεις, ακόμη και στο υψηλότερο επίπεδο της πολιτικής ιεραρχίας, που ξεφτιλίζουν, δίχως αποδείξεις, πρόσωπα και (κυρίως) θεσμούς.
Πόσο ελπιδοφόρο και αισιόδοξο για τους πολίτες είναι να ακούνε τους πολιτικούς τους εκπροσώπους να αλληλοχαρακτηρίζονται και μάλιστα μέσα στο ναό της Δημοκρατίας: προδότες, γερμανοτσολιάδες, ντίλερς ιδιωτικών συμφερόντων, ψεύτες, κλέφτες, μιζαδόροι, πουλημένοι, αλήτες, και ό,τι άλλο περιλαμβάνει το λεξικό σε ύβρεις…
Κι όλα αυτά χωρίς καμία συγνώμη, ακόμη κι όταν η αλήθεια ξεσκεπάζει το ψέμα και το λάθος.
Όχι, η επιλογή και η χρήση των λέξεων (και) στην πολιτική είναι σαφώς θέμα κουλτούρας, είναι αναμφίβολα θέμα δημοκρατίας. Δεν έχει μόνο φιλολογικό ενδιαφέρον. Κουβαλά βαριά ευθύνη αφού μπορεί να επιδράσει καθοριστικά στη διαμόρφωση κλίματος ηρεμίας και δημιουργίας ή αλλιώς έντασης και καταστροφολογίας, κλίματος ομόνοιας και συνεργασίας ή αντίθετα, κλίματος αντιπαλότητας, στείρας αντίδρασης και αναταραχής.

Πώς να εμπιστευτεί ο πολίτης τέτοιους πολιτικούς και πώς να συνεργαστούν οι δύο πλευρές ώστε να πορευτεί η χώρα με ηρεμία, ασφάλεια και σταθερότητα προς το μέλλον και μάλιστα όταν υπάρχουν σε εκκρεμότητα σημαντικά προβλήματα που απαιτούν τη μέγιστη δυνατή ανταπόκριση εκ μέρους όλης της κοινωνίας.

Βεβαίως, στη διαμόρφωση ενός τέτοιου κλίματος δεν είναι άμοιροι ευθυνών, ούτε οι πολίτες, ούτε τα μέσα ενημέρωσης. Απεναντίας, η ευθύνη τους είναι και μεγάλη και σημαντική. Είναι η άλλη πλευρά του ίδιου εκκρεμούς! Ωστόσο, τον πρώτο λόγο τον έχουν οι πολιτικοί και οι πολιτικές “ομπρέλες” τους, τα κόμματα στα οποία ανήκουν καθώς αυτοί είναι που δίνουν τον τόνο και κάνουν την πρώτη και καθοριστική κίνηση.
Το θέμα μπορούμε να το ανοίξουμε πολύ και η ανάλυσή του να ξεφύγει από τα όρια ενός άρθρου, αλλά δεν είναι αυτός ο σκοπός. Εξάλλου, όλοι έχουμε γνώση για το πώς έχει η κατάσταση. Αυτό που δεν έχουμε πάντα, είναι η διάθεση για αυτοκριτική και για αναγνώριση της φύσης και της έκτασης του προβλήματος.
Αν λοιπόν συνειδητοποιήσουμε το πρόβλημα και η κάθε πλευρά (πολίτες, πολιτικοί, κόμματα, ΜΜΕ) αναγνωρίσει το μερίδιο ευθύνης της, τότε υπάρχει ελπίδα να ξεφύγουμε από το καλό και να περάσουμε στο καλύτερο.
Κι επειδή αυτή είναι μια αέναη διαδικασία, μπορούμε να κάνουμε την αρχή και ακολούθως να τροφοδοτούμε ανελλιπώς με “καύσιμα” τη μηχανή που θα κρατά το “τρένο” της πολιτικής κουλτούρας στις ράγες, αποτρέποντας τον κίνδυνο πολιτικών… εκτροχιασμών!
Μια καλή ευκαιρία και ένα κατάλληλο πεδίο άσκησης αποτελούν στις μέρες μας δύο κρίσιμα ζητήματα που απασχολούν τη χώρα: Το πρώτο είναι η αντιμετώπιση της πανδημίας και το δεύτερο οι ελληνοτουρκικές σχέσεις που -γι ακόμη μια φορά- περπατούν σε τεντωμένο σχοινί.
Ας μην τις χάσουμε (αυτές τις ευκαιρίες) !

• Ο Μπάμπης Γιαννακίδης είναι δημοσιογράφος και μέλος της ΠΑΡΕΜΒΑΣΗΣ. Στο άρθρο του αναπτύσσει θέσεις και σχόλια που διατύπωσε ως συντονιστής στη διαδικτυακή συζήτηση, με το ίδιο θέμα, που διοργάνωσε η ΠΑΡΕΜΒΑΣΗ, στις 30 Μαρτίου 2021. Στην εκδήλωση συμμετείχαν τέσσερις έμπειροι πολιτικοί, πρώην υπουργοί, με συν-ευθύνη στη διαμόρφωση της πολιτικής σκηνής στην Ελλάδα: η Μαριέττα Γιαννάκου, ο Ευάγγελος Βενιζέλος, ο Γιώργος Σταθάκης και ο Γιάννης Μανιάτης.