“Great Lockdown” και “Great Depression”- Το δίλημμα των ηγετών: “Οικονομική καταστροφή ή επιστροφή της πανδημίας;”

Μιλώντας στους Financial Times από το Ελιζέ, ο Εμανουέλ Μακρόν υποστήριξε ότι «δεν υπάρχει άλλη λύση» από το να ιδρυθεί ένα ταμείο που θα έχει ως αποστολή «να εκδώσει κοινό χρέος με κοινές διασφαλίσεις» προκειμένου να χρηματοδοτηθούν οι χώρες-μέλη ανάλογα με τις ανάγκες τους κι όχι με βάση το μέγεθος των οικονομιών τους.

Η Γερμανία και η Ολλανδία απορρίπτουν αυτήν την ιδέα. Η Ε.Ε. βρίσκεται αντιμέτωπη με την «ώρα της αλήθειας» στις αποφάσεις που πρέπει να λάβει, εάν είναι κάτι παραπάνω από μία κοινή οικονομική αγορά. Η έλλειψη αλληλεγγύης κατά τη διάρκεια μιας πανδημίας, θα πυροδοτήσει και την οργή των λαϊκιστών στη νότια Ευρώπη.

Η παρέμβαση Μακρόν αποκαλύπτει τα μεγάλα διλήμματα των Ευρωπαίων ηγετών, την ώρα που έχει αρχίσει να συζητείται εκτενώς η σταδιακή άρση των lockdown- κάτι που ορισμένες χώρες έθεσαν ήδη σε εφαρμογή.

Ακόμα και ο Ντόναλντ Τραμπ, παρά το ρεκόρ-φρίκης με τον μεγαλύτερο αριθμό θανάτων σε 24 ώρες, έχει εξαγγείλει την άρση των περιορισμών. Για τον πρόεδρο των ΗΠΑ, η οικονομία προέχει της υγείας, ιδιαίτερα όταν τον προσεχή Νοέμβριο θα διεκδικήσει μια νέα προεδρική θητεία απέναντι στον Τζο Μπάϊντεν που διαθέτει πλέον και την επίσημη στήριξη του Μπέρνι Σάντερς.

Το δίλημμα της ελληνικής κυβέρνησης

Στο διεθνές αυτό πλαίσιο, η κυβέρνηση στην Αθήνα προσπαθεί να αντιμετωπίσει την διαμορφούμενη κατάσταση και να αποφασίσει την σταδιακή άρση των περιοριστικών μέτρων.

Οι επιδημιολόγοι και πρώτος απ΄ όλους ο Σωτήρης Τσιόδρας συνεχίζει να εκτιμά πως κάτι τέτοιο πρέπει να γίνει με πολύ μεγάλη προσοχή και σε βάθος χρόνου- ακόμα και μέχρι τον Ιούλιο.

Έχοντας σχεδόν την βεβαιότητα πως προσεχώς θα ενσκήψει και δεύτερο κύμα πανδημίας, το δίλημμα γίνεται ακόμα πιο σκληρό. Η Ελλάδα, άλλωστε, έχοντας διαφημιστεί ως “ασφαλέστερη” άλλων χωρών είναι πιθανό να βρεθεί με ένα μικρό αλλά υγειονομικά επικίνδυνο κύμα τουριστών. Τι θα συμβεί εάν εκδηλωθούν κρούσματα του κοροναϊού σε ελληνικούς τουριστικούς προορισμούς με διασπορά στις τοπικές κοινότητες; Πόσο θα μπορέσει να αντέξει το ΕΣΥ μια τέτοια επιδείνωση;

Από την άλλη, ο Κυριάκος Μητσοτάκης διαθέτει τα οικονομικά στοιχεία που προβλέπουν βαθύτατη ύφεση με εντελώς αβέβαιη (παρότι ο ίδιος άλλα είπε στο τελευταίο διάγγελμά του) ανάκαμψη το 2021. Ο Χρήστος Σταϊκούρας αντιμετωπίζει μια σχεδόν γενική στάση πληρωμών, τα δημόσια έσοδα βυθίζονται, ο εφιάλτης της αύξησης των μη εξυπηρετούμενων δανείων απειλεί τις τράπεζες και, φυσικά, οι πολίτες θα αρχίσουν να αντιλαμβάνονται τις δραματικές οικονομικές συνέπειες τους επόμενους μήνες.

Ο πρωθυπουργός δέχεται πιέσεις από τον ΣΕΒ και άλλους φορείς με επιρροή να ανάψει το πράσινο φως για επαναλειτουργία της οικονομίας, καθώς κάθε μήνα καραντίνας η χώρα χάνει περίπου το 2,5% του ΑΕΠ και είναι βέβαιο πως η ύφεση θα ξεπεράσει, φέτος, το 10%.

Όλα αυτά, όταν οι Ευρωπαίοι αδυνατούν να συμφωνήσουν σε ένα γενναίο σχέδιο ανάκαμψης και στήριξης των ασθενέστερων οικονομιών.

Μέσα σε αυτό το ζοφερό κλίμα προέκυψαν, άλλωστε, και τα εκλογικά σενάρια με εισηγήσεις κυβερνητικών στελεχών που αναφέρουν πως πρέπει να γίνει by pass και να ζητηθεί νωπή εντολή για να εφαρμοστούν στη συνέχεια σκληρά μέτρα.

Ανάλυση 1η: Holger Schmieding και Kallum Pickering, οικονομολόγοι της τράπεζας Berenberg.

Η άνευ προηγουμένου ανταπόκριση των κυβερνήσεων με μέτρα νομισματικής και δημοσιονομικής πολιτικής θα αποτρέψει μία νέα χρηματοπιστωτική κρίση, η οποία θα ενέτεινε την ύφεση της παγκόσμιας οικονομίας. Οι αγορές θα αρχίσουν να ανακάμπτουν, όταν αποσαφηνιστεί η πορεία της πανδημίας, όταν φανεί η ζημία στις επιχειρήσεις, καθώς και όταν χαλαρώσουν τα περιοριστικά μέτρα. Φαίνεται πως τουλάχιστον στην Ευρώπη θα ξεκαθαρίσει σύντομα το τοπίο.

Κατά την περίοδο Μαρτίου – Απριλίου, η οικονομία συρρικνώθηκε με ρυθμό που δεν έχει καταγραφεί ποτέ ξανά σε καιρό ειρήνης. Ωστόσο, είναι πιθανό πως τα οικονομικά στοιχεία του Μαΐου θα είναι πιο αισιόδοξα σε ορισμένες χώρες της Ευρώπης.

Οι πανδημίες και οι οικονομικές κρίσεις χτυπούν με περισσότερα από ένα κύματα. Οταν χαλαρώσουν τα περιοριστικά μέτρα ενδέχεται να σημειωθεί μία νέα αύξηση στα κρούσματα. Προβλέπουμε ότι το δεύτερο ή ακόμη και το τρίτο κύμα της πανδημίας δεν θα προκαλέσει μεγάλη αναστάτωση στον κλάδο της υγείας και στην οικονομία.

Θεωρούμε ότι τα μέτρα θα αρθούν προσεκτικά, με τρόπο που θα αποτρέψουν μία δεύτερη κατακόρυφη αύξηση των κρουσμάτων. Κατά πάσα πιθανότητα, οι περιορισμοί στα μεγάλα ταξίδια θα παραμείνουν τουλάχιστον μέχρι το τέλος του έτους, ώστε να μην υπάρξουν εισαγόμενα κρούσματα από περιοχές υψηλού κινδύνου («τρίτο κύμα»). Μολονότι η αύξηση της ανεργίας και των χρεοκοπιών θα μπορούσε να προκαλέσει επιμέρους προβλήματα, η διοχέτευση ρευστού στην οικονομία θα αντισταθμίσει τη ζημία, ώστε τα προβλήματα αυτά να μη δημιουργήσουν μία δευτερογενή ύφεση.

Οσον αφορά τη φάση της ανάκαμψης, προβλέπουμε πως οι κίνδυνοι θα είναι μετριασμένοι. Η ανάκαμψη ενδέχεται να είναι ήπια, διότι τα νοικοκυριά και οι επιχειρήσεις ίσως περιορίσουν τις δαπάνες τους λόγω φόβου. Ωστόσο, είναι πιθανό πως η ανάκαμψη θα είναι έντονη. Οταν και εφόσον μειωθεί η επίπτωση της πανδημίας στην οικονομία, θα εξακολουθούν να υπάρχουν τα πακέτα στήριξης. Επίσης, θα υπάρξει αυξημένη ζήτηση για πολλά προϊόντα και για ορισμένες υπηρεσίες.

Αρχικά, θα υπάρξει δυσαναλογία μεταξύ ζήτησης και προσφοράς, διότι η κατανάλωση θα περιοριστεί λόγω ανησυχιών και επειδή οι επιχειρηματικές επενδύσεις θα βρίσκονται σε χαμηλά επίπεδα. Οι επιπλέον κρατικές δαπάνες ενδέχεται να μην είναι αρκετές, ώστε να μετριάσουν τη διαφορά. Αλλά σταδιακά, όσο μειώνονται οι φόβοι στον ιδιωτικό τομέα και όσο αυξάνονται οι κρατικές επενδύσεις, το χάσμα θα περιοριστεί μέσα στο 2021.

Εξαιτίας των τεράστιων πακέτων στήριξης, ένα σημαντικό μέρος του κόστους της πανδημίας θα μετατραπεί μακροπρόθεσμα σε δημόσιο χρέος. Στις ΗΠΑ, τη Βρετανία, την Ιταλία και την Ισπανία, το δημοσιονομικό έλλειμμα θα πλησιάζει κατά πάσα πιθανότητα στο 12% το 2020, ενώ η Γερμανία ενδέχεται να τη γλιτώσει με έλλειμμα της τάξης του 8%.

Εμανουέλ Μακρόν στους FT: Κοινό Ταμείο ή κατάρρευση της Ε.Ε

Ανάλυση 2η: Holger Schmieding, οικονομολόγος της Berenberg Βank.

Ορισμένες χώρες ενδεχομένως να έχουν τη δυνατότητα να κινηθούν προς την έξοδο από την καραντίνα πιο νωρίς από άλλες. Στη δική μας ανάλυση παρακολουθούμε την ημερήσια αύξηση των επιβεβαιωμένων κρουσμάτων σε αντιπαραβολή με την ένταση της διεξαγωγής τεστ στον πληθυσμό. Χώρες οι οποίες κατόρθωσαν να συγκρατήσουν την εξάπλωση της πανδημίας, ενώ παράλληλα διεξήγαγαν και την εξέταση για τη μόλυνση, έχουν πιθανώς καλύτερο έλεγχο της κατάστασης και διατρέχουν μικρότερο κίνδυνο να υπάρξει αύξηση νέων κρουσμάτων.

Με το κριτήριο αυτό η Νότια Κορέα, η Ελβετία, η Αυστρία, η Ιταλία και η Γερμανία θα βρεθούν στην καλύτερη θέση να προχωρήσουν προσεκτικά στο άμεσο μέλλον, ενώ οι Ηνωμένες Πολιτείες και ακόμα περισσότερο η Βρετανία θα μείνουν πίσω. Φυσικά όλα τα δεδομένα που προαναφέραμε, πρέπει να ερμηνεύονται με επιφύλαξη, διότι οι ειδικές πολιτικές συγκράτησης του ιού σε συνδυασμό με τα τεστ και τα μοντέλα καταγραφής κρουσμάτων διαφέρουν από χώρα σε χώρα – λόγου χάριν, στη Βρετανία η καραντίνα είναι λιγότερο σκληρή από άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Το οικονομικό κόστος διαδραματίζει μεγάλο ρόλο αλλά όχι αποφασιστικό σε όλη τη δημόσια συζήτηση που διεξάγεται τώρα σε μεγάλος μέρος της Γηραιάς Ηπείρου. Πολλές χώρες φαίνεται πως προτιμούν να κινηθούν με αυτοσυγκράτηση, λαμβάνοντας υπ’ όψιν τα ιατρικά δεδομένα. Θέλουν να αποφύγουν τον κίνδυνο να υπάρξει νέα αύξηση περιστατικών.

Μπορούμε να αφαιρέσουμε τουλάχιστον 2,5% από το ετήσιο ΑΕΠ του 2020 για κάθε μήνα ισχύος μιας αυστηρότατης καραντίνας.

Το να αναγκαστούν να επιβάλουν, σε μια τέτοια προοπτική, νέους σοβαρούς περιορισμούς ίσως αποβεί πολύ πιο καταστροφικό τόσο πολιτικά όσο και οικονομικά, αλλά και δυσκολότερο στην εφαρμογή του, από το να παρατείνουν για λίγο ακόμα τα μέτρα. Ισως χρειαστεί ακόμα να περάσουν 15 ημέρες προτού γίνει σαφές, εάν η ασθένεια αρχίζει και πάλι να εξαπλώνεται γρήγορα, οπότε η επαναφορά θα γίνει πολύ σταδιακά.

Οι περισσότερες χώρες μάλλον θα χαλαρώσουν ορισμένους από τους περιορισμούς, έτσι ώστε να παρακινήσουν τους πολίτες να συμμορφωθούν με τους εναπομείναντες. Επίσης, στα αρχικά στάδια της επαναφοράς θα ανοίξουν καταστήματα και εργοστάσια, τα οποία μπορούν να συμμορφωθούν με τους κανόνες κοινωνικής απόστασης. Ενδεχομένως τα βήματα αυτά να συνοδεύονται από την υποχρεωτική χρήση μάσκας στα δημόσια μέσα μεταφοράς.

Ορισμένες ευρωπαϊκές χώρες όπως η Αυστρία, η Ισπανία και η Δανία ήδη λαμβάνουν τα πρώτα επιφυλακτικά μέτρα να χαλαρώσουν ορισμένες απαγορεύσεις, που γονατίζουν την οικονομική δραστηριότητα. Οι Ηνωμένες Πολιτείες ίσως ακολουθήσουν διαφοροποιημένη προσέγγιση. Οι οικονομικές μας προβλέψεις στηρίζονται στην υπόθεση ότι κάποιοι βλαπτικοί για την οικονομία περιορισμοί μπορούν μερικώς να αρθούν το δεύτερο μισό του Μαΐου.

Τέλος, αναφέρουμε ότι μπορούμε να αφαιρέσουμε τουλάχιστον 2,5% από το ετήσιο ΑΕΠ του 2020 για κάθε μήνα ισχύος μιας αυστηρότατης καραντίνας.

Ανάλυση 3η: Τι αναφέρουν οι οικονομολόγοι του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου

Το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο έχει πάρα πολλούς οικονομολόγους, ιδιαίτερα καταρτισμένους. Oι νέες δυσοίωνες προβλέψεις που προκύπτουν από τα εξεζητημένα μοντέλα τους είναι ίσως ελαφρώς καλύτερες από διάφορες εικασίες. Αυτές απορρέουν από την αβεβαιότητα σχετικά με το τι αποκαλεί το Ταμείο «μεγάλο εγκλεισμό» (The Great Lockdown).

Η επικεφαλής οικονομολόγος του ΔΝΤ, Γκίτα Γκόπιναθ, προέβλεψε την Τρίτη ότι τα λουκέτα που έχουν μπει στις οικονομίες των χωρών για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού θα προκαλέσουν τη μεγαλύτερη ύφεση από την εποχή της Μεγάλης Υφεσης, με την παγκόσμια οικονομία να συρρικνώνεται κατά 3% φέτος.

Η αναθεώρηση προς τα κάτω κατά περισσότερο από 6 ποσοστιαίες μονάδες από τις προβλέψεις που είχε δημοσιεύσει μόλις τρεις μήνες πριν, υποδηλώνει πως οι συσσωρευμένες απώλειες του παγκόσμιου ΑΕΠ κατά τη διάρκεια του 2020 και του 2021 θα μπορούσαν να ανέλθουν περί τα 9 τρισ. δολ., ποσό μεγαλύτερο από το ΑΕΠ οικονομιών όπως η Ιαπωνία και η Γερμανία. Ωστόσο, το ΔΝΤ παραδέχεται χωρίς ενδοιασμό πως είναι πιθανόν να δούμε και χειρότερα αποτελέσματα, ενώ παράλληλα προσθέτει ότι οι εκτιμήσεις του για ανάκαμψη μέσα στο 2021 μπορεί να τεθούν εν αμφιβόλω εάν ο κορωνοϊός δεν περιοριστεί κατά το δεύτερο μισό του 2020.

Η κ. Γκόπιναθ και η ομάδα της δεν θα κατηγορηθούν ότι έκαναν λάθος προβλέψεις. Οπως σημειώνει και το ΔΝΤ, η πανδημία του κορωνοϊού μοιάζει με πόλεμο, κυρίως λόγω της αδυναμίας να προβλέψουμε πόσο καιρό θα διαρκέσει, αλλά και πόσο έντονο θα είναι το σοκ. Είναι επίσης κατανοητό ότι οι συνταγές του Ταμείου είναι σχετικά γενναιόδωρες. Προηγμένες οικονομικά χώρες έχουν ήδη κάνει σημαντικά βήματα σε δημοσιονομικό επίπεδο για να αμβλύνουν τον οικονομικό αντίκτυπο που έχει ο κορωνοϊός στις οικονομίες τους, ενώ οι αναπτυσσόμενες οικονομίες ακολουθούν το ίδιο παράδειγμα. Επομένως, ασκείται σε αυτές λιγότερη πίεση.

Η διευθύντρια του ΔΝΤ, Κρισταλίνα Γκεοργκίεβα, ανέφερε την προηγούμενη εβδομάδα ότι τα μέτρα στήριξης που έχουν ληφθεί από διάφορες χώρες του κόσμου ανέρχονται συνολικά σε 8 τρισ. δολ. Ακόμη όμως και στην καρδιά της κρίσης, είναι δύσκολο να διακρίνεις τα αδύναμα σημεία των αποφάσεων αυτών. Τέτοια, για παράδειγμα, είναι η απόφαση που έλαβε την προηγούμενη εβδομάδα η Fed, για την αγορά ομολόγων από αμερικανικές εταιρείες, τα οποία πρόσφατα υποβαθμίστηκαν από την επενδυτική βαθμίδα στην κατηγορία των ομολόγων-«σκουπιδιών». Ακόμη το ΔΝΤ επιτελεί σημαντικό ρόλο στην αντιμετώπιση της κρίσης. Εχει τη δυνατότητα χορήγησης δανείων 1 τρισ. δολ. και ενέκρινε ταχύτατα τη χρηματοδότηση προγραμμάτων σε ορισμένες από τις χώρες που έχουν τη μεγαλύτερη ανάγκη. Για παράδειγμα, η κ. Γκεοργκίεβα ανακοίνωσε την περασμένη Δευτέρα ότι 25 χώρες, στις οποίες περιλαμβάνονται το Αφγανιστάν, το Τσαντ, το Κονγκό και το Τατζικιστάν, θα δεχθούν άμεσα ελάφρυνση χρέους.

Οι αναλύσεις δημοσιεύτηκαν στην “Καθημερινή”